Γεωγραφία Ε΄ 2.26. ΄΄ Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών στις αλλαγές της φύσης ΄΄

Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής
Γεωγραφία Ε΄ Τάξης - Ενότητα 2 - Κεφάλαιο 26
΄΄ Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών
στις αλλαγές της φύσης ΄΄
http://e-taksh.blogspot.gr
Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.1

eva-edu
Kεφάλαιο 26ο
Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών στις αλλαγές της φύσης
Τα ηφαίστεια και οι σεισμοί συμβαίνουν μέσα στη γη στο εσωτερικό της αλλά
αλλάζουν το έξω μέρος της γης την επιφάνειά της. Η λάβα που βγαίνει από τον
κρατήρα του ηφαιστείου γίνεται χώμα και φτιάχνει καινούργια μέρη.
Στην Ελλάδα ένα νησί η Σαντορίνη φτιάχτηκε από τη λάβα ενός ηφαιστείου.
Η λάβα μαζί με την ηφαιστειακή τέφρα φτιάχνουν εδάφη που λέγονται
ηφαιστειογενή.
Όλα τα ηφαίστεια δεν είναι ενεργά και δεν κάνουν εκρήξεις. Πολλά από αυτά είναι
σβησμένα, που σημαίνει ότι δεν βγάζουν λάβα.
Ο σεισμός κάνει πολλές φορές μεγάλες καταστροφές. Ένας δυνατός σεισμός μπορεί να
δημιουργήσει ρήγματα, φαράγγια, να βυθίσει ή και να βγάλει κομμάτια ξηράς στη
θάλασσα.
Η Ελλάδα έχει πολλούς σεισμούς και είναι σεισμογενής χώρα.
Ερώτηση για το σχολείο
Τι βγαίνει από το ηφαίστειο; Χώμα ή λάβα
Ποιο νησί έγινε από ηφαίστειο; Η Σαντορίνη ή η Κρήτη
Η Ελλάδα έχει πολλούς σεισμούς; ΝΑΙ ή ΟΧΙ

Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών στις
αλλαγές της φύσης
Τι θα μάθουμε:
 Για τις αλλαγές που συμβαίνουν στη φύση από τα ηφαίστεια και
τους σεισμούς.
 Τι πρέπει να κάνουμε σε περίπτωση σεισμού.
Όπως είδαμε στο προηγούμενο μάθημα, στην αλλαγή της επιφάνειας
της Γης συμβάλλουν:
 εσωτερικές δυνάμεις
 εξωτερικές δυνάμεις
Εσωτερικές δυνάμεις που αλλάζουν τη μορφή της επιφάνειας της Γης
είναι τα ηφαίστεια και οι σεισμοί. Είναι διεργασίες που δρουν στο
εσωτερικό της Γης, αλλά τα αποτελέσματά τους αλλάζουν τη μορφή
της.
Τα ηφαίστεια:
Η λάβα που βγαίνει από το κρατήρα του ηφαιστείου και μαζί με
την ηφαιστειακή τέφρα* στερεοποιείται και δημιουργεί νέα εδάφη
που ονομάζονταιηφαιστειογενή. Τα ηφαιστειογενή εδάφη είναι πολύ
εύφορα.
*ηφαιστειακή τέφρα: η στάχτη που βγαίνει από ένα ηφαίστειο κατά την έκρηξή του

Η έκρηξη ενός ηφαιστείου μπορεί να σημαίνει την κάλυψη μιας
περιοχής με λάβα, τη δημιουργία ενός νέου νησιού, την εξαφάνιση
ενός βουνού, τη βύθιση ενός μέρους της Γης μέσα στη θάλασσα.
Αλλαγές στο νότιο Αιγαίο μετά την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας.
Διακρίνουμε τα ηφαίστεια σε:
 ενεργά
 ανενεργά ή σβησμένα
Ενεργά ονομάζουμε τα ηφαίστεια που δρουν και σήμερα ή έδρασαν
κατά τους ιστορικούς χρόνους*.Ανενεργά ή σβησμένα ονομάζουμε

εκείνα που δεν έδρασαν ποτέ κατά τους ιστορικούς χρόνους. Ενεργά
ηφαίστεια στην Ελλάδα θεωρούνται τα ηφαίστεια της Σαντορίνης,
των Μεθάνων και της Νισύρου.
*ιστορικά χρόνια: τα χρόνια για τα οποία υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες

Το ηφαίστειο της Σαντορίνης
Το ηφαίστειο της Νισύρου.
Οι σεισμοί:
Ο σεισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο, που συμβαίνει στο εσωτερικό
της Γης και τα αποτελέσματά του επιδρούν στην επιφάνεια της
προκαλώντας συχνά μεγάλες καταστροφές. Ένας πολύ μεγάλος
σεισμός μπορεί να προξενήσει ρωγμές στο έδαφος, να ανυψώσει
τόπους, να ξεριζώσει δέντρα ή να καταστρέψει ολόκληρες περιοχές.

Η Ελλάδα είναι σεισμογενής χώρα*. Είναι η πιο σεισμογενείς χώρα
στην Ευρώπη και η έκτη σε όλον τον κόσμο.
*σεισμογενής περιοχή: περιοχή στην οποία εκδηλώνονται πολλοί μικροί και μεγάλοι
σεισμοί
Οι σεισμοί δεν μπορούν να προβλεφτούν. Πρέπει όμως να
γνωρίζουμε τι πρέπει να κάνουμε σε περίπτωση σεισμού.
Στη χώρα μας υπάρχει ένα οργανισμός που ασχολείται με τους
σεισμούς και την προστασία μας από αυτούς. Είναι ο Οργανισμός
Αντισεισμικού Σχεδιασμού και
Προστασίας (ΟΑΣΠ/http://www.oasp.gr/).

Κάνε κλικ εδώ για να δεις online τους σεισμούς της Ελλάδας.
Κάνε κλικ εδώ για να δεις το χρονοδιάγραμμα σεισμών στην Ελλάδα.
Κάνε κλικ εδώ για να δεις ένα χάρτη δελτίου σεισμών.
Κάνε κλικ εδώ για να δεις φωτογραφίες από σεισμούς που έγιναν
στην πατρίδα μας.
Κάνε κλικ εδώ ή στην εικόνα για να γνωρίσεις τα μέτρα προστασίας
που μπορούμε να πάρουμε σχετικά με τους σεισμούς… παίζοντας.
Αναρτήθηκε από Αδάμ Δημήτριος στις 12:30 μ.μ.

Εγκύκλιος Παιδεία
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΗΦΑΙΣΤΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ ΣΤΙΣ
ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
Από το εσωτερικό της γης ανεβαίνει το μάγμα(λιωμ
ένα πετρώματα), που συγκεντρώνεται
στους μαγματικούς θαλάμους. Οι μαγματικοί θάλαμοι μπορεί να
παραμείνουν σφραγισμένοι για εκατοντάδες χρόνια, ώσπου η
πίεση να αυξηθεί αρκετά ώστε να δημιουργηθεί ένα άνοιγμα(μια
ρωγμή). Τότε το μάγμα βρίσκει διέξοδο προς την επιφάνεια,
βγαίνοντας είτε ήπια είτε βίαια. Το μάγμα βγαίνει με τη
μορφή λάβαςσταδιακά, ψύχεται και στερεοποιείται. Έτσι
δημιουργούνται τα ηφαίστεια.
Οι επιπτώσεις μιας ηφαιστειακής έκρηξης είναι συχνά δυσάρεστες
αφού και καταστροφές μπορεί να γίνουν και ανθρώπινες ζωές να
χαθούν.
Πέρα όμως από τις ζημιές όσο και παράξενο αν ακούγεται η λάβα
που βγαίνει από το ηφαίστειο φέρνει και θετικά αποτελέσματα.
Συγκεκριμένα η λάβα με τον καιρό κρυώνει και στερεοποιείται
σχηματίζοντας νέα εδάφη. Έτσι λοιπόν η λάβα με την ηφαιστειακή
τέφρα(στάχτη που βγαίνει από το ηφαίστειο), μπορεί να
καταστρέφουν τις καλλιέργειες για πολλά χρόνια όμως το έδαφος
εμπλουτίζεται με κάλιο και φωσφορικό οξύ που είναι πολύ γόνιμο
και κατάλληλο για καλλιέργεια(ηφαιστειογενή εδάφη).
Δες στο παρακάτω βίντεο τι αλλαγές μπορεί να φέρει η έκρηξη
ενός ηφαιστείου στη γύρω περιοχή του(αλλαγή μορφολογίας
εδάφους από την κατάρρευση του θαλάμου του μάγματος -
δημιουργία ηφαιστειογενούς εδάφους)

Ανάλογες αλλαγές έφερε και η έκρηξη του ηφαιστείου της
Σαντορίνης πριν πολλά χρόνια(1650 π. Χ.) και μάλιστα
επιστήμονες αναφέρουν ότι μάλλον σε αυτή οφείλεται και η
εξαφάνιση του Μινωικού πολιτισμού.
Μάλιστα παρουσιάζει και την μεγαλύτερη καλντέρα του κόσμου(
κρατήρας που δημιουργήθηκε από την κατάρρευση του θαλάμου
του μάγματος), ύψους 300 μέτρων και διαμέτρου 11 χλμ.
Όλα τα ηφαίστεια βέβαια δεν είναι ενεργά. Δηλαδή δεν έχουν
δραστηριοποιηθεί κατά τους ιστορικούς χρόνους. Υπάρχουν και
ηφαίστεια που ποτέ δεν έχουν δώσει δείγματα έκρηξης και
λέγονται σβησμένα.
Στην Ελλάδα υπάρχουν σήμερα 39 ηφαίστεια με μεγαλύτερα
της Σαντορίνης, της Νισύρου, της Μήλου και των Μεθάνων.
ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟ

Δες εδώ όλη τη διαδικασία έκρηξης ηφαιστείου , τη δημιουργία
καλντέρας αλλά και τα μέρη με τα σημαντικότερα ηφαίστεια στον
κόσμο
Δες κι εδώ μάγμα και λάβα σε πλήρη δράση
Έκρηξη του ηφαιστείου της Αίτνας στην Ιταλία
ΣΕΙΣΜΟΙ
Ο σεισμός είναι μια απότομη διατάραξη στο εσωτερικό της
γης(φλοιό), που γίνεται αισθητή στην επιφάνειά της
με δόνηση(κούνημα)του εδάφους.
Σεισμογενής περιοχή λέγεται ο τόπος όπου εκδηλώνονται συχνά
σεισμοί.
Καθημερινά, ιδιαίτερα στις σεισμογενείς περιοχές γίνονται πολλοί
σεισμοί. Όταν συμβαίνει ένας σεισμός σε μια περιοχή,
αναφερόμαστε στο επίκεντρο, το μέγεθος και την έντασή του.
Επίκεντρο είναι το σημείο που βρίσκεται στην επιφάνεια της γης
ακριβώς κατακόρυφα πάνω από την εστία. Η εστία είναι το
ακριβές σημείο που γίνεται ο σεισμός.
Μέγεθος ονομάζουμε την ποσότητα ενέργειας που
απελευθερώνεται με ένα σεισμό. Μετριέται με την
κλίμακα Ρίχτερ και καταγράφεται από τα ειδικά όργανα που
λέγονται σεισμογράφοι. Σεισμοί με μέγεθος κάτω των 4 Ρίχτερ δεν
προκαλούν ζημιές ενώ κάτω των 2 Ρίχτερ δεν γίνονται και
αντιληπτοί από τον άνθρωπο. Αντίθετα, πάνω από 5 Ρίχτερ
μπορούμε να έχουμε και πολλές καταστροφές.

Μέχρι σήμερα το επίκεντρο, ο χρόνος και το μέγεθος του σεισμού
δε μπορούν να προβλεφθούν αν και επιστήμονες εργάζονται
αρκετά για το σκοπό αυτό.
Πώς δημιουργείται ένας σεισμός:
Συσχετίζοντας τα επίκεντρα των σεισμών στο χάρτη, βλέπουμε ότι
σχηματίζονται ζώνες που λέγονται σεισμικές ζώνες. Στην
παρακάτω φωτογραφία η σεισμική ζώνη Ευρώπης - Β. Αφρικής
Στα σημεία αυτά η λιθόσφαιρα της γης είναι σπασμένη και γι αυτό
χωρίζεται στις λιθοσφαιρικές πλάκες.

Αυτές μετακινούνται πολύ αργά(κατά χιλιοστά) από εσωτερικές
δυνάμεις της Γης. Οι πλάκες απομακρύνονται, τρίβονται και
συγκρούονται μεταξύ τους, προξενώντας έτσι σεισμό.
Σεισμός σε Οπτικοποίηση ΚΛΙΚ
Ένας δυνατός σεισμός μπορεί να προκαλέσει μεταβολή στο γήινο
ανάγλυφο, δηλαδή να δημιουργήσει ρήγματα, φαράγγια, να
βυθίσει ή να ανυψώσει κομμάτια ξηράς στη θάλασσα κλπ
ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟ
Δες εδώ όλη τη διαδικασία δημιουργίας σεισμών καθώς και την
ύπαρξηλιθοσφαιρικών πλακών
Η Ελλάδα είναι μια σεισμογενής περιοχή. Αφού λοιπόν οι
πιθανότητες να γίνει σεισμός είναι πολλές, θα πρέπει να
γνωρίζουμε πώς να προστατευθούμε. Με τον τρόπο αυτό θα
μειωθούν οι τραυματισμοί και ο χαμός ανθρώπων.
Δες εδώ και μάθε τι πρέπει να κάνεις από τώρα, την ώρα του
σεισμού και μετά από αυτόν. Ποια θα πρέπει επίσης να είναι η
συμπεριφορά σου μετά το σεισμό.

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Στον παρακάτω χάρτη βλέπεις την κατανομή των επικέντρων των
μεγάλων σεισμών στην Ελλάδα. Ποια τμήματα της χώρας μας
παρουσιάζουν έντονη σεισμική δραστηριότητα;
Αναρτήθηκε από ΝΙΚΟΣ στις Τετάρτη, Φεβρουαρίου 25, 2009

Ενότητα Β: Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών
στις αλλαγές της φύσης
Τα ηφαίστεια, όπως και οι σεισμοί, είναι διεργασίες που
δρουν στο εσωτερικό της Γης, αλλά τα αποτελέσματά τους
επιδρούν στην επιφάνειά της αλλάζοντας τη μορφή της. Τα
αίτιά τους είναι κοινά
Εισαγωγή : Το εσωτερικό της γης
Το εσωτερικό της Γης αποτελείται από 3 βασικά μέρη:
 τον πυρήνα στο κέντρο,
 το μανδύα στη μέση

 και το φλοιό στο εξωτερικό.
Ο φλοιός δεν είναι ενιαίος αλλά «σπασμένος» σε
μικρότερα, που ονομάζονταιλιθοσφαιρικές ή τεκτονικές
πλάκες. Άλλες είναι μικρές και άλλες μεγάλες και όπως
βλέπεις στην εικόνα μετακινούνται.
Μπορείς να να δεις τις αλλαγές στην επιφάνεια της γης
εξαιτίας της μετακίνησης των λιθοσφαιρικών πλακών
Δες επίσης πώς κινούνται οι λιθοσφαιρικές πλάκες
Κίνηση λιθοσφαιρικών πλακών

Ηφαίστεια
Ηφαίστεια σχηματίζονται τόσο στην ξηρά (χερσαία), όσο
και στο θαλάσσιο πυθμένα (υποθαλάσσια).
Η έκρηξη ενός ηφαιστείου μπορεί να σημαίνει:
 την κάλυψη μιας περιοχής με λάβα,
 τη δημιουργία ενός νέου νησιού,
 την εξαφάνιση ενός βουνού,
 τη βύθιση ενός μέρους της Γης μέσα στη θάλασσα.
Κάνε κλικ και δες πώς
δημιουργείται ένα ηφαίστειο
Ανατομία ενός ηφαιστείου
Τα ηφαίστεια τα διακρίνουμε σε
 Ενεργά ( αυτά που δρουν και σήμερα ή έδρασαν κατά τους ιστορικούς
χρόνους, δηλ τα τελευταία 5.000χρόνια)
 ανενεργά ή σβησμένα (εκείνα που δεν έδρασαν ποτέ κατά τους
ιστορικούς χρόνους)

Στον ελληνικό χώρο υπάρχουν τουλάχιστον 40 ηφαίστεια που
εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται «ενεργά».
Κάνε κλικ αν θες να δεις
Πώς δημιουργούνται τα ηφαίστεια;
παίξε δημιουργώντας ένα δικό σου ηφαίστειο
Discovery Kids :: Έκρηξη ηφαιστείου

Και τώρα πήγαινε στο ηφαίστειο της Νισύρου
Εικονική Περιηγήση 360,Ηφαίστειο Νισύρου,
Σεισμοί
Ο σεισμός , όπως και το ηφαίστειο, είναι ένα φυσικό φαινόμενο, που
συμβαίνει στο εσωτερικό της Γης και τα αποτελέσματά του επιδρούν στην
επιφάνεια της προκαλώντας συχνά μεγάλες καταστροφές.
Σεισμός είναι η δόνηση του εδάφους που οφείλεται στη θραύση (σπάσιμο)
των πετρωμάτων.
Οι περισσότεροι σεισμοί οφείλονται στις κινήσεις των λιθοσφαιρικών
πλακών και ονομάζονται τεκτονικοί σεισμοί. Έτσι οι περιοχές έντονης
σεισμικής δράσης ταυτίζονται ουσιαστικά με τα όρια των πλακών.
Δες πώς δημιουργούνται οι σεισμοί από τις κινήσεις
των λιθοσφαιρικών πλακών

Η Ελλάδα είναι σεισμογενής χώρα. Είναι η πιο σεισμογενής χώρα στην
Ευρώπη και η 6η σε όλον τον κόσμο.
Μπορείς μελετώντας το σκίτσο να καταλάβεις γιατί;

Ο οργανισμός που ασχολείται με τους σεισμούς και την προστασία μας από
αυτούς είναι ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας
(ΟΑΣΠ)

Ενημερώσου για τους σεισμούς
Τσουνάμι (Τsu Nami)
Tα τσουνάμι είναι μεγάλα παλιρροϊκά κύματα. Στον ανοιχτό ωκεανό
κινούνται με πάρα πολύ μεγάλη ταχύτητα.
Οφείλονται:
 στην έκρηξη ενός υποθαλάσσιου ηφαιστείου,
 σε υποθαλάσσιο σεισμό,
 σε παραθαλάσσιες κατολισθήσεις
 στην πτώση ενός μετεωρίτη στη θάλασσα
Το τσουνάμι που κατέστρεψε τις βορειοανατολικές ακτές της Ιαπωνίας έφθανε τα 23 μέτρα
σε ύψος
τό 'ξερες αυτό;

9 Ιούλιου 1956. Στις 3:11, ένας ισχυρός σεισμός της τάξεως 7,5ρίχτερ χτυπά την Αμοργό.
Προκαλεί μεγάλες ζημιές στα νησιά Αστυπάλαια, Ανάφη, Κάλυμνο, Λέρο, Πάτμο και
Σαντορίνη. Ο σεισμός συνοδεύεται από ένα τσουνάμι,λόγω μιας υποθαλάσσιας κατολίσθησης
,που το ύψος του έφτασε τα 25 μέτρα στην νοτιανατολική Αμοργό, τα 10 μέτρα στην
Αστυπάλαια και χαμηλότερα σε άλλα νησιά.
Αναρτήθηκε από Δασκάλα Β.Μ. στις 3:46 π.μ.

Καλφαγιάννη Μαύρα
10ο Δ.Σ. Χαϊδαρίου
Όπως φαίνεται και στην εικόνα, το εσωτερικό
της Γης αποτελείται από 3 βασικά μέρη: τον πυρήνα
στο κέντρο, το μανδύα στη μέση και το φλοιό στο
εξωτερικό.
Ο φλοιός ποικίλει σε πάχος. Ξεκινά από 5 και
φτάνει τα 35 χλμ. ενώ κάτω από βουνά μπορεί να
φτάσει και τα 75 χλμ.. Επίσης ο φλοιός δεν είναι
ενιαίος, δηλαδή δεν αποτελείται όλος από ένα
κομμάτι, αλλά είναι «σπασμένος» σε μικρότερα. Τα
κομμάτια αυτά ονομάζονται λιθοσφαιρικές ή
τεκτονικές πλάκες. Άλλες είναι μικρές και άλλες μεγάλες.
Ο μανδύας μπορεί να χωριστεί σε 3 μέρη. Στο
πάνω μέρος του, εκεί όπου συνορεύει με το φλοιό, είναι
στερεός κι έχει πάχος 170 χλμ.. Ακολουθεί ένα κομμάτι
με πάχος 700 χλμ., ενώ στο κάτω μέρος είναι τηγμένος
(λιωμένος), μοιάζει με παχύ χυλό κι έχει πάχος 2.000
χλμ.. Το ρευστό υλικό από το οποίο αποτελείται ο
μανδύας ονομάζεται μάγμα και περιέχει πολύ σίδηρο,
θείο, πυρίτιο και μαγνήσιο. Ακριβώς επειδή ο μανδύας
είναι σχετικά υγρός, επιτρέπει στις λιθοσφαιρικές
πλάκες να κινούνται πάνω του (φαντάσου τες σαν να
Ας μάθουμε περισσότερα πράγματα για το
εσωτερικό της Γης, τα ηφαίστεια και τους
σεισμούς!!! Είναι συναρπαστικά!!!

γλιστρούν) προκαλώντας τη μετατόπιση των ηπείρων, τους σεισμούς και τα
ηφαίστεια.
Κάτω από το μανδύα βρίσκεται ο πυρήνας. Χωρίζουμε τον πυρήνα σε δυο
μέρη, τον εξωτερικό και τον εσωτερικό. Ο εξωτερικός πυρήνας είναι υγρός κι έχει
πάχος 2.100 χλμ.. Αποτελείται κυρίως από υγρό σίδηρο κι εκεί δημιουργείται το
μαγνητικό πεδίο της Γης. Ο εσωτερικός πυρήνας είναι στερεός κι έχει ακτίνα 1.370
χλμ..
Όπως είπαμε και παραπάνω, οι λιθοσφαιρικές πλάκες έχουν τη δυνατότητα
να κινούνται. Αυτό το κάνουν με 3 διαφορετικούς τρόπους: είτε απομακρύνονται η
μία από την άλλη, είτε πλησιάζουν και η μία μπαίνει κάτω από την άλλη, είτε
«τρίβονται» η μια παράλληλα στην άλλη.
Από τις μεγάλες πιέσεις που δημιουργούνται κατά την κίνηση των πλακών,
τα πετρώματα σπάνε απότομα. Τότε το έδαφος αρχίζει να ταλαντεύεται κι έχουμε
σεισμό. Οι επιστήμονες χρησιμοποιώντας σεισμογράφους εντοπίζουν το επίκεντρο
κάθε σεισμού (δηλαδή το σημείο από όπου ξεκίνησε), το μέγεθος και την έντασή
του. Το μέγεθος του σεισμού το μετρούν με την κλίμακα Ρίχτερ ενώ την ένταση με
την κλίμακα Μερκάλι.
Και πώς τα ξέρουμε όλα αυτά; Έχουν σκάψει οι
επιστήμονες τόσο βαθιά;;;
Δεν μπορούμε να σκάψουμε τόσο βαθιά! Σκέψου ότι η
θερμοκρασία στο μανδύα φτάνει τους 4.000 βαθμούς
Κελσίου. Θα γινόμασταν τηγανίτες!!! Οι επιστήμονες
μελετούν τους σεισμούς και καταλαβαίνουν έτσι πώς
είναι το εσωτερικό της Γης. Το βαθύτερο που έχουμε
καταφέρει να σκάψουμε είναι 15 χλμ.

Στην παρακάτω εικόνα βλέπεις τη μετατόπιση των τεκτονικών πλακών από
225 εκ. χρόνια πριν μέχρι σήμερα.
Είναι εύκολο με όσα ξέρεις τώρα να καταλάβεις ότι στις άκρες των
λιθοσφαιρικών πλακών σχηματίζονται ρήγματα (ανοίγματα) στα πετρώματα, που
αφήνουν το υγρό
υλικό του μανδύα να
ανεβαίνει πάνω στο
φλοιό και να χύνεται
στην επιφάνεια της
Γης. Τα σημεία όπου
συμβαίνει αυτό τα
χαρακτηρίζουμε
ηφαίστεια. Σε όλο τον
κόσμο έχουν
καταγραφεί πάνω από
700 ηφαίστεια.

Τα ηφαίστεια τα χωρίζουμε σε ενεργά, που έχουν δραστηριότητα, και σε
σβησμένα, που έχουν «ξεθυμάνει». Όμως, πολλές φορές συμβαίνει κάποιο
ηφαίστειο, αφού περάσει μια περίοδο ηρεμίας, να ξαναγίνει ενεργό.
Στην Ελλάδα το ηφαίστειο της Θήρας είναι ενεργό, ενώ το ηφαίστειο των
Μεθάνων σβησμένο. Βέβαια, τα ενεργά ηφαίστεια δεν εκρήγνυνται όλη την ώρα.
Πότε βρίσκονται σε ληθαργική κατάσταση και μοιάζουν σβησμένα, πότε σε
διέγερση και βγάζουν ατμούς και πότε σε παροξυσμό οπότε και γίνεται η έκρηξη.
Τα ελληνικά ηφαίστεια είναι σχετικά μικρά. Το ηφαίστειο της Σαντορίνης
έχει ύψος μόνο 125 μ., η Αίτνα στη Σικελία φτάνει τα 3.327 μ. ενώ το υψηλότερο
στον κόσμο είναι το Γκουαγιάτρι στη Χιλή που φτάνει τα 6.060 μ..
Τα ηφαίστεια μπορούν να σχηματίσουν από μικρούς λόφους ως μεγάλα
βουνά. Είναι επίσης δυνατό να δημιουργήσουν νέα νησιά ή και να καταστρέψουν
άλλα, όπως ακόμη και να θάψουν ολόκληρες πολιτείες κάτω από τις στάχτες τους.
Παρόλο που πολλές φορές ευθύνονται για το θάνατο εκατοντάδων χιλιάδων
ανθρώπων και εκατομμυρίων οργανισμών, τα σημεία της Γης όπου υπάρχει έντονη
ηφαιστειακή δραστηριότητα είναι πάντα πυκνοκατοικημένα αφού τα ηφαιστειακά
εδάφη είναι πολύ γόνιμα.
Είναι γεγονός ότι η ύπαρξη των ηφαιστείων είναι απαραίτητη για τον
πλανήτη μας καθώς αυτά τον ανανεώνουν και τον κρατούν ακμαίο. Μπορούμε να
παρομοιάσουμε τα ηφαίστεια με το κυκλοφορικό σύστημα στον οργανισμό μας.
Όπως το αίμα μεταφέρει θρεπτικές ουσίες στα όργανά μας, έτσι και αυτά
μεταφέρουν χρήσιμα συστατικά στην επιφάνεια της Γης.
Μερικοί
επιστήμονες θεωρούν ότι
η έκρηξη του ηφαιστείου
της Θήρας, που συνέβη
γύρω στο 1.600 π.Χ., έχει
σχέση με τον αφανισμό
του Μινωικού
πολιτισμού στην Κρήτη.
Άλλοι πιστεύουν ότι
συνδέεται με το θρύλο
της νήσου Ατλαντίδας. Το
μόνο που γνωρίζουμε με σιγουριά είναι ότι την έκρηξη ακολούθησε ένα γιγάντιο
κύμα (τσουνάμι) που διαδόθηκε σε μεγάλο μέρος της Μεσογείου, όπως δείχνει η
εικόνα.

ΑΣ ΜΑΘΟΥΜΕ
ΓΙΑ ΤΑ
ΗΦΑΙΣΤΕΙΑ !
EVISOFIAN

Το εσωτερικό της γης

Όλα ξεκινάνε όταν από το εσωτερικό της γης
Έκρηξη ηφαιστείου
Ανεβαίνει μάγμα (λιωμένα πετρώματα), που συγκεντρώνεται στους
μαγματικούς θαλάμους.
Οι μαγματικοί θάλαμοι μπορεί να παραμείνουν σφραγισμένοι για εκατοντάδες
χρόνια, ώσπου η πίεση να αυξηθεί αρκετά ώστε να δημιουργηθεί μια ρωγμή.
Τότε το μάγμα βρίσκει διέξοδο προς την επιφάνεια, βγαίνοντας είτε ήπια είτε
βίαια με τη μορφή λάβας σταδιακά, ψύχεται και στερεοποιείται.
Έτσι δημιουργούνται τα ηφαίστεια.

Πού όμως δημιουργούνται;
Τα ηφαίστεια δημιουργούνται κυρίως εκεί όπου συγκρούονται
οι λιθοσφαιρικές πλάκες του πλανήτη μας. Δηλαδή και σε
αυτή την διαδικασία εμπλέκεται η τεκτονική των πλακών.

Η λιθόσφαιρα (το εξωτερικό τμήμα του στερεού φλοιού της
Γης) χωρίζεται σε μικρό αριθμό πλακών που "επιπλέουν"
και κινούνται ανεξάρτητα πάνω στο μανδύα της γης.
Οι πλάκες αυτές ονομάζονται τεκτονικές πλάκες.

Η σύγκρουση των πλακών λιώνει πετρώματα (μάγμα). Η
λάβα, λιγότερο συμπαγής από τα γύρω πετρώματα,
βρίσκει διέξοδο στην επιφάνεια.
Πρόκειται για μια υγιή διαδικασία του πλανήτη αφού έτσι
εκτονώνεται από την συσσώρευση υλικού.
Ηφαίστειο
Σαντορίνης

Στον χάρτη που ακολουθεί, είναι σημειωμένα (με κόκκινο
χρώμα) τα σημαντικά ηφαίστεια της Γης μαζί με τα όρια
των λιθοσφαιρικών πλακών.

Τι προκαλεί την έκρηξη ενός ηφαιστείου;
Η όλη διαδικασία ξεκινά όταν όγκοι λάβας, σαν τεράστιες μπάλες, ανοίγουν
δίοδο ανάμεσα στα πετρώματα.
Να γιατί όταν πλησιάζει η στιγμή της έκρηξης αυτό συνήθως γίνεται
αντιληπτό από μικρούς σεισμούς που προκαλούνται από την πίεση των
αερίων στα τοιχώματα του κρατήρα.
Η άνοδος μπορεί να πάρει χρόνια, αλλά όταν προϋπάρχει μια δίοδος - για
παράδειγμα, στα ηφαίστεια που έχουν ήδη εκραγεί- συντελείται με ταχύτητα
ενός μέτρου ανά δευτερόλεπτο.
Η λάβα συγκεντρώνεται πρώτα στη δεξαμενή του ηφαιστείου, κι αυτό γιατί
κατά την άνοδο χάνει θερμότητα, γίνεται περισσότερο συμπαγής και ρέει πιο
αργά.
Η έκρηξη γίνεται όταν στη δεξαμενή συγκεντρώνεται μια ποσότητα λάβας τόσο
μεγάλη που τα συσσωρευμένα αέρια ασκούν πίεση και προκαλούν την
αναπήδηση και την εκτίναξη.

Θετικά αποτελέσματα
Οι επιπτώσεις
Γίνονται καταστροφές και
ανθρώπινες ζωές μπορεί να
χαθούν.
Η λάβα με τον καιρό κρυώνει και
στερεοποιείται σχηματίζοντας νέα
εδάφη. Έτσι λοιπόν η λάβα με την
ηφαιστειακή τέφρα μπορεί να
καταστρέφουν τις καλλιέργειες όμως
το έδαφος εμπλουτίζεται με κάλιο και
φωσφορικό οξύ που είναι πολύ γόνιμο
και κατάλληλο για καλλιέργεια
(ηφαιστειογενή εδάφη).
Αρνητικά αποτελέσματα

Ο Βεζούβιος στην Νάπολη
Τι παρατηρείτε στην γύρω περιοχή ; Γιατί συμβαίνει αυτό ;
Ποια οφέλη έχει το ηφαίστειο ;Επιμέλεια: Χρήστος Χαρμπής http://e-taksh.blogspot.gr σελ.42

Όλα τα ηφαίστεια βέβαια δεν είναι ενεργά. Δηλαδή δεν έχουν
δραστηριοποιηθεί κατά τους ιστορικούς χρόνους.
Υπάρχουν και ηφαίστεια που ποτέ δεν έχουν δώσει δείγματα
έκρηξης και λέγονται σβησμένα.
Στην Ελλάδα υπάρχουν σήμερα 39 ηφαίστεια με μεγαλύτερα της
Σαντορίνης, της Νισύρου, της Μήλου και των Μεθάνων.

Ας μάθουμε για
τους σεισμούς !

Στην επιφάνεια της γης υπάρχουν λιθοσφαιρικές πλάκες, οι
οποίες μετακινούνται πολύ αργά (κατά χιλιοστά) από εσωτερικές
δυνάμεις της Γης. Οι πλάκες απομακρύνονται, τρίβονται και
συγκρούονται μεταξύ τους, προξενώντας έτσι σεισμό.
Ο σεισμός είναι μια απότομη διατάραξη στο εσωτερικό της γης
(φλοιό), που γίνεται αισθητή στην επιφάνειά της με δόνηση
(κούνημα) του εδάφους.

Η μορφολογία των ηπείρων στο
πέρασμα των αιώνων

Σεισμογενής περιοχή λέγεται ο τόπος όπου εκδηλώνονται
συχνά σεισμοί.
Μέγεθος ονομάζουμε την ποσότητα ενέργειας που
απελευθερώνεται με ένα σεισμό. Μετριέται με την κλίμακα Ρίχτερ
και καταγράφεται από τα ειδικά όργανα που λέγονται
σεισμογράφοι.
Όταν συμβαίνει ένας σεισμός σε μια περιοχή, αναφερόμαστε στο
επίκεντρο, το μέγεθος και την έντασή του.
Επίκεντρο είναι το σημείο που βρίσκεται στην επιφάνεια της γης
ακριβώς κατακόρυφα πάνω από την εστία.
Η εστία είναι το ακριβές σημείο που γίνεται ο σεισμός.

Η πατρίδα μας έχει τη
μεγαλύτερη σεισμικότητα της
Ευρώπης.
Στην Ελλάδα
απελευθερώνεται το μισό της
ενέργειας που βγαίνει από
όλους τους σεισμούς της
Ευρώπης.

Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μεγάλη σεισμικότητα. Όλες οι περιοχές της
κινδυνεύουν να πάθουν βλάβες μικρές ή μεγάλες από σεισμό.
Πρέπει λοιπόν να γνωρίζουμε πώς να προστατευτούμε και να έχουμε λάβει
τα απαραίτητα μέτρα.
Τι πρέπει να κάνετε ΑΠΟ ΤΩΡΑ
• Ενημερωθείτε για τα απλά μέτρα αντισεισμικής προστασίας στο σπίτι και εφαρμόστε
τα. Τέτοια μέτρα είναι: να στερεώσετε καλά στους τοίχους τα βαριά αντικείμενα ( π.χ.
έπιπλα, κάδρα, καθρέφτες, θερμοσίφωνα), να τοποθετήσετε τα εύθραυστα αντικείμενα
σε χαμηλά ράφια.
• Προμηθευτείτε τα άμεσα απαραίτητα σε περίπτωση σεισμού όπως φακό, φορητό
ραδιόφωνο, κουτί πρώτων βοηθειών, πυροσβεστήρα.
• Μάθετε για την προστασία από σεισμό, ασχοληθείτε με το να αποκτήσετε εσείς και το
περιβάλλον σας σωστή αντισεισμική συμπεριφορά.

Τι πρέπει να γνωρίζουμε για την πρόληψη
τραυματισμών κατά τη διάρκεια του σεισμού.
Να απομακρυνθούμε από τζαμαρίες, μπαλκόνια, βιτρίνες και βαριά έπιπλα.
Να πάμε κάτω από ένα γερό τραπέζι και να πιάσουμε σταθερά το ένα του
πόδι.
Να μην προσπαθήσουμε να φύγουμε από το κτίριο κατά τη διάρκεια του
σεισμού.
Να μη χρησιμοποιήσουμε σε καμιά περίπτωση ασανσέρ - ανελκυστήρες.
Να είμαστε πάρα πολύ προσεχτικοί και χωρίς πανικό όταν βγαίνουμε από το
κτίριο.
Να κλείσουμε τις παροχές ρεύματος, νερού.
Να απομακρυνθούμε από το κτίριο.
Όταν βγούμε από το κτίριο να απομακρυνθούμε από οποιοδήποτε κτίριο
τουλάχιστον 5 μέτρα και να πάμε σε ανοιχτούς χώρους πλατείες.
Να μην ανεβοκατεβαίνουμε στο κτίριο για κανένα λόγο.
Να σταματήσουμε, αν οδηγάμε αυτοκίνητο και να πάμε με χαμηλή ταχύτητα
στο κοντινότερο πάρκιν.

Τι πρέπει να κάνετε ΑΜΕΣΩΣ ΜΕΤΑ το σεισμό
• Κλείστε τους γενικούς διακόπτες ( ηλεκτρικού ρεύματος, γκαζιού, φυσικού
αερίου, νερού).
• Πάρετε μαζί σας τα άμεσα απαραίτητα: φακό, ραδιοφωνάκι, νερό ή ότι άλλο
έχετε ανάγκη.
• Βγείτε προσεκτικά έξω από το κτίριο. Περπατάτε γρήγορα και μην τρέχετε.
Μη χρησιμοποιείτε ανελκυστήρα.
• Καταφύγετε σε ανοικτό ασφαλή χώρο όπως: Πλατεία ή Πάρκο Μην
πλησιάζετε τις ακτές.
• Μη χρησιμοποιείτε άσκοπα το τηλέφωνο για τι μπλοκάρετε το δίκτυο.
• Μη χρησιμοποιείτε το αυτοκίνητό σας γιατί προκαλείτε μποτιλιάρισμα και
καθυστερείτε τα οχήματα παροχής βοήθειας.
• Ακολουθείστε πιστά τις οδηγίες των αρχών.
• Ενημερωθείτε από τους αρμόδιους φορείς. Μην πιστεύετε τις φήμες,
δημιουργούν σύγχυση.
• Πρέπει να γνωρίζετε ότι θα ακολουθήσουν μετασεισμοί.

Τουλιόπουλος Φώτης
Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών στις αλλαγές της φύσης
Η επιφάνεια του πλανήτη μας αλλάζει κάτω
από την επίδραση εξωτερικών και εσωτερικών
δυνάμεων. Εξωτερικές δυνάμεις είναι ο
άνεμος και το νερό.
Εσωτερικές δυνάμεις είναι τα ηφαίστειακαι
οι σεισμοί. Οι δυνάμεις αυτές δρουν στο
εσωτερικό της Γης, αλλά μπορούν να
αλλάξουν τη μορφή της επιφάνειας.
Τα ηφαίστεια

Τα ηφαίστεια αλλάζουν τη μορφή της επιφάνειας με τη
λάβα και την ηφαιστειακή τέφρα (η στάχτη που βγαίνει
από ένα ηφαίστειο). Όταν αυτά τα υλικά
στερεοποιηθούν, δημιουργούν νέα εδάφη που
ονομάζονται ηφαιστειογενή και είναι πολύ εύφορα. Η
έκρηξη ενός ηφαιστείου, μπορεί να καλύψει μια περιοχή
με λάβα, να δημιουργήσει ένα νησί ή να βυθίσει μια
περιοχή στη θάλασσα.
Δημιουργία νησιού από ηφαίστειο στην Ερυθρά θάλασσα

Τα ηφαίστεια διακρίνονται σε ενεργά καιανενεργά.
Ενεργά ονομάζουμε όσα δρουν ακόμη ή όσα έχουν δράσει σε
ιστορικούς χρόνους, δηλαδή για όσα έχουμε ιστορικές περιγραφές
της δράσης τους.
Ανενεργά είναι αυτά για τα οποία δεν υπάρχει ιστορική
περιγραφή κάποιας έκρηξής τους. Ενεργά ηφαίστεια στην Ελλάδα
είναι αυτά της Νισύρου, της Σαντορίνης και των Μεθάνων.

Το ηφαίστειο της Σαντορίνης το 1950 Το ηφαίστειο της Νισύρου

Πατήστε για να δείτε πώς λειτουργούν τα ηφαίστεια
Οι σεσμοί

Χάρτης σεισμών Ελλάδας

Ο σεισμός είναι ένα φυσικό φαινόμενο που συμβαίνει
στο εσωτερικό της Γης, αλλά τα αποτελέσματά του
γίνονται αισθητά στην επιφάνεια της Γης και μπορεί να
προκαλέσει μεγάλες καταστροφές. Ένας σεισμός
μπορεί να δημιουργήσει ρωγμές στο έδαφος ή να
καταστρέψει ολόκληρες περιοχές.
Η χώρα μας είναι σεισμογενής. Είναι η πιο
σεισμογενής χώρα της Ευρώπης και η έκτη σε όλο
τον κόσμο.

Χάρτης σεισμικής επικινδυνότητας Ελλάδας
Παρότι γίνονται προσπάθειες από ειδικούς επιστήμονες, τους σεισμολόγους, να βρεθεί μια μέθοδος ώστε να
προβλεφτούν οι σεισμοί, αυτό προς το παρόν είναι αδύνατον. Μπορούμε όμως να πάρουμε μέτρα ώστε να
προστατευτούμε σε περίπτωση σεισμού. Στην Ελλάδα ο οργανισμός που ασχολείται με θέματα προστασίας από τους

σεισμούς είναι ο Ο.Α.Σ.Π. (Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας). Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα
του στη διεύθυνση:http://www.oasp.gr/

ΖΗΣΙΜΑΤΟΥ ΑΘΗΝΑ ΒΙ’
Μάθημα: ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ

• Ηφαίστειο είναι ένα φυσικό άνοιγμα της επιφάνειας της γης
απ’ όπου βγαίνουν φλόγες, καπνός και στερεά υλικά
λιωμένα (σε κατάσταση τήξης), που προέρχονται από το
εσωτερικό της γης.
• Τα ηφαίστεια είναι γνωστά για τις φοβερές τους εκρήξεις οι
οποίες προκαλούν πολλές φορές σεισμούς και
αντιμετωπίζονται από τους ανθρώπους σαν φοβερά,
βλαβερά και επικίνδυνα φυσικά φαινόμενα.

Τα πιο επικίνδυνα και μεγάλα ηφαίστεια στον κόσμο είναι:
ΑΙΤΝΑΣ (Ακτές Σικελίας, Ιταλία)
ΒΕΖΟΥΒΙΟΣ (Ιταλία)
ΣΤΡΟΜΠΟΛΙ (Τυρρηνικό Πέλαγος, Ιταλίας)
SAKURAJIMΑ (Ιαπωνία)
YELLOWSTONE (National Park)
TEIDE (Τενερίφη, Ισπανίας)
SIERRA NEGRA (Γκαλαπάγκος)
MAUNA LOA (Χαβάη)
MOUNT MERAPI (Ιάβα, Ινδονησίας)

Η Αίτνα είναι ενεργό ηφαίστειο στις ανατολικές ακτές της Σικελίας στην
Ιταλία. Είναι το μεγαλύτερο και υψηλότερο ενεργό ηφαίστειο στην Ευρώπη
με ύψος 3.350 μέτρα. Η Αίτνα καλύπτει έκταση 1.190 τετραγωνικών
χιλιομέτρων με περιφέρεια βάσης 140 χιλιόμετρα, δηλαδή είναι τρεις φορές
μεγαλύτερη από τον Βεζούβιο.

Ο Βεζούβιος είναι βουνό-ηφαίστειο στις δυτικές ακτές της Ιταλίας . Μέχρι το 79 μ.Χ., το
θεωρούσαν σαν ένα απλό βουνό.
Η πρώτη έκρηξη του Βεζούβιου σύμφωνα με τους ιστορικούς, που κατάστρεψε
ολοκληρωτικά και εξαφάνισε μέσα στη λάβα της τρεις μεγάλες πόλεις, την Πομπηία, το
Ηράκλειο και τις Σταβίες, έγινε το 79 μ.Χ.
Ο Βεζούβιος έχει περιφέρεια βάσης 45 χιλιόμετρα και η διάμετρος του κρατήρα του είναι 570
μέτρα περίπου. Το ύψος του μεταβάλλεται μετά από κάθε ισχυρή έκρηξη και είναι σήμερα
1.180 μέτρα

Το Στρόμπολι είναι ένα μικρό νησί στο Τυρρηνικό Πέλαγος, στο οποίο βρίσκεται ένα από τα
τέσσερα ενεργά ηφαίστεια της Ιταλίας.
Η τελευταία μεγάλη έκρηξη έλαβε χώρα στις 2 Αυγούστου 2008.
Το ηφαίστειο στέκεται 926 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, αλλά στην
πραγματικότητα βρίσκεται σε ύψος 2.000 μέτρων πάνω από τον πυθμένα της. Στην κορυφή
του υπάρχουν τρεις ενεργοί κρατήρες.
Βορειοανατολικά του νησιού υπάρχει μια βραχονησίδα, το Στρομπολίκιο, το οποίο είναι
απομεινάρι ενός παλαιότερου κρατήρα του ίδιου ηφαιστείου

Το Sakurajima βρίσκεται στην καλντέρα, που σχηματίστηκε σε μια τεράστια έκρηξη 22.000
χρόνια πριν. Αρκετές εκατοντάδες κυβικά χιλιόμετρα τέφρας και ελαφρόπετρας
εκτινάχθηκαν, με αποτέλεσμα ο θάλαμος μάγματος να καταρρεύσει και να δημιουργήσει
μια καλντέρα που έχει διάμετρο πάνω από 20 χιλιόμετρα.
Το 1914 έκρηξη του ηφαιστείου ήταν η πιο ισχυρή του εικοστού αιώνα στην Ιαπωνία. Ροές
λάβας γέμισαν το στενό μεταξύ του νησιού και της ηπειρωτικής χώρας, μετατρέποντάς το σε
μια χερσόνησο. Το ηφαίστειο ήταν αδρανές για πάνω από έναν αιώνα
Αποτελείται από τρεις κορυφές, όπου βρίσκονται: η μια βόρεια, η άλλη κεντρικά και η τρίτη
νότια.

Η καλντέρα του Yellowstone National Park, καλύπτει 40-60χιλιόμετρα και είναι ένας
αρχαίος κρατήρας που διαμορφώθηκε μετά από την τελευταία μεγάλη έκρηξη.
Το Yellowstone είναι η μεγαλύτερη ηφαιστειακή περιοχή του κόσμου. Παράγεται από μια
δυναμική ζώνη που βρίσκεται 400 μίλια κάτω από την επιφάνεια της Γης, και ανέρχεται σε
30 μίλια υπόγεια, ενώ σε κάποιο σημείο διαχέεται σε μια περιοχή 300 μιλίων .Σε αυτό το
σημείο, το μάγμα που έχει διοχετευθεί επάνω από μία γιγαντιαία στήλη από ζεστά και
λιωμένα πετρώματα, διασπάται από την κορυφή της στήλης, καθώς αυξάνεται ο θάλαμος
μάγματος κάτω από την καλντέρα Yellowstone.

Το Teide είναι ηφαίστειο που βρίσκεται στο νησί Τενερίφη στην Ισπανία με ύψος 3.718
μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και πάνω από 7.000 μέτρα πάνω από το
θαλάσσιο πυθμένα.
To Teide είναι ενεργό ηφαίστειο του οποίου η τελευταία δραστηριότητα σημειώθηκε το
1909 και αποτελεί το σύμβολο του νησιού.
Τελευταίες μελέτες έχουν δείξει ότι στο μέλλον θα υπάρξει κάποια βίαιη έκρηξη του Teide,
καθώς επίσης ότι το ηφαίστειο έχει παρόμοια δομή με αυτήν του Βεζούβιου και της Αίτνας.

Το Sierra Negra είναι ένα μεγάλο ηφαίστειο ασπίδα στο Νότιο ανατολικό άκρο της
Isabela νησί των Γκαλαπάγκος, που υψώνεται σε υψόμετρο 1124 . Είναι ένα από τα πιο
ενεργά ηφαίστεια των Γκαλαπάγκος με την πιο πρόσφατη ιστορική έκρηξη το2005.
Το ηφαίστειο έχει τη μεγαλύτερη καλντέρα όλων των ηφαιστείων Γκαλαπάγκος, με
διαστάσεις 7,2 x 9,3 χιλιομέτρων, με το μακρύ άξονα είναι νότια δυτικά στο βόρειο
ανατολικά.

Το Maula Loa είναι ένα ενεργό ασπιδοηφαίστειο, με όγκο που εκτιμάται σε περίπου 80.000
χλμ. , αν και η κορυφή του είναι 37 μ. χαμηλότερα από εκείνη του γείτονά του, του
Μάουνα Κέα.
Το μάγμα του ηφαιστείου προέρχεται από το θερμό σημείο της Χαβάης, που είναι
υπεύθυνο για τη δημιουργία της αλυσίδας νησιών της Χαβάης για δεκάδες εκατομμύρια
χρόνια. Η αργή μετακίνηση της τεκτονικής πλάκας του Ειρηνικού θα απομακρύνει τελικά το
Μάουνα Λόα από το θερμό σημείο σε 500.000 έως ένα εκατομμύριο χρόνια από τώρα

Το όρος Μεράπι είναι ένα ενεργό στωματοηφαίστειο που βρίσκεται στην Ιάβα,
Ινδονησία. Είναι το πιο ενεργό ηφαίστειο στην Ινδονησία και εκρήχνειται τακτικά από το
1548, περίπου κάθε τέσσερα χρόνια.
Ο καπνός στη κορυφή είναι ορατός, τουλάχιστον 300 ημέρες το χρόνο και πολλές
εκρήξεις έχουν προκαλέσει αρκετούς θανάτους. Θερμά αέρια ήταν υπεύθυνα για το
θάνατο 27 ατόμων το 1994.
Η έκρηξη του 2010 προκάλεσε 353 με 386 νεκρούς, η πιο θανάσιμη του έτους, ενώ
17.000 άνθρωποι παραπονέθηκαν για αναπνευστικά προβλήματα. Κατά τη διαδικασία
εκκένωσης, συνολικά 350.000 άνθρωποι απομακρύνθηκαν από τις εστίες τους.

ΤΙΤΛΟΣ: Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΗΦΑΙΣΤΕΙΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΣΕΙΣΜΩΝ ΣΤΙΣ
ΑΛΛΑΓΕΣ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ
ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ:
 Τι είναι τα ηφαίστεια και οι σεισμοί και πώς
προκαλούνται.
 Ποιες οι επιπτώσεις τους στο έδαφος.
 Κανόνες προστασίας σε περίπτωση σεισμού.
ΥΛΙΚΑ
Προσβάσιμα σε όλους:
1. Εικόνα από το εσωτερικό της γης.
2. Πόστερ με εικόνες από ηφαίστεια.
3. Παγκόσμιος χάρτης.
4. Εικόνες με την εξέλιξη της γης.
5. Χάρτης λιθοσφαιρικών πλακών.
6. Εικόνες με κανόνες αντισεισμικής προστασίας.
7. Άρθρο εφημερίδας.
Πολυμεσικό υλικό:
1. Βίντεο έκρηξης ηφαιστείου.
2. Ταινία BBC
3. Βίντεο κίνησης λιθοσφαιρικών πλακών.
Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιηθεί κομμάτι λάβας.
ΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Ιστορία: Γ΄ Δημοτικού για την καταστροφή του Μινωικού
πολιτισμού.
ΣΧΕΔΙΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ
ΒΗΜΑ 1ο

Ξεκινάμε με τη φωτογραφία της δομής του εσωτερικού της
γης, για να συνδέσουμε τα δύο φαινόμενα (σεισμοί και
ηφαίστεια) και να συνειδητοποιήσουν τα παιδιά ότι αυτά
προέρχονται από το εσωτερικό της γης.
ΒΗΜΑ 2ο
Ξεχωριστή παρουσίαση των δυο φαινομένων.
Πόστερ με φωτογραφίες από εκρήξεις ηφαιστείων.
Επιδιώκουμε τα παιδιά να αποκτήσουν συγκεκριμένες εικόνες
ηφαιστείων, οι οποίες θα γίνουν αφορμή για συζήτηση.
Εναλλακτικά, δείχνουμε ένα βίντεο από έκρηξη ηφαιστείων:
(http://www.youtube.com/watch?v=IiEw1p5BaSU&feature=rela
ted)
Εναλλακτικά, δείχνουμε αποσπάσματα από την ταινία
του BBC «ΠΟΜΠΗΙΑ, η τελευταία μέρα» δίνοντας έμφαση στα
στάδια μιας έκρηξης
(http://www.youtube.com/watch?v=x5BhmAt9eNQ) ή
δείχνουμε ένα κομμάτι λάβας αν διαθέτουμε για να
καταλάβουν τα παιδιά τη φύση της λάβας.
ΒΗΜΑ 3ο
Σε αυτό το βήμα αναφερόμαστε στις επιπτώσεις των
ηφαιστείων. Αρχικά, ρωτάμε τη γνώμη των παιδιών. Θέλουμε
να καταλάβουν ότι πέρα από τις προφανείς αρνητικές
επιπτώσεις, υπάρχουν και θετικές. Αναφέρουμε κάποια
παραδείγματα καταστροφών από ηφαίστεια π.χ. καταστροφή
του Μινωικού πολιτισμού (ηφαίστειο Σαντορίνης).
Αναφέρουμε ότι μπορεί να αφαιρεθεί ή και να προστεθεί ύλη
(δημιουργία/ καταστροφή νησιού).
Για να περάσουμε στις θετικές επιπτώσεις θέτουμε στα παιδιά
ένα πλαίσιο προβληματισμού. Τους δείχνουμε εικόνες από
εδάφη κοντά σε ηφαίστεια και τους δίνουμε δημογραφικά
στοιχεία των περιοχών αυτών. Σκοπός είναι να αναρωτηθούν

γιατί οι άνθρωποι επιλέγουν να ζουν σε τέτοιες επικίνδυνες
περιοχές. Επιπρόσθετα, χρησιμοποιούμε το άρθρο από την
παρακάτω εφημερίδα όπου αναφέρονται οι θετικές
επιδράσεις των ηφαιστείων στην Ινδονησία.
http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_world_1_09/07/20
06_190270
ΒΗΜΑ 4ο
Σεισμοί.
Αρχικά, ρωτάμε τα παιδιά αν έχουν ζήσει κάποιο σεισμό και
τους ζητάμε να τον περιγράψουν. Στη συνέχεια, τους
υπενθυμίζουμε ότι πρόκειται για ένα φαινόμενο που επίσης
προέρχεται από το εσωτερικό της γης. Συγκεκριμένα εξηγούμε
ότι προκαλούνται από την κίνηση των λιθοσφαρικών πλακών.
Για να το κατανοήσουν τα παιδιά μπορούμε να τους δείξουμε
πώς έχει αλλάξει η μορφολογία των ηπείρων στο πέρασμα των
αιώνων. Για το σκοπό αυτό δείχνουμε στα παιδιά το παρακάτω
βίντεο: http://www.wwnorton.com/college/geo/egeo/
animations/ch2.htm#2
Εναλλακτικά, δείχνουμε διαδοχικές εικόνες που αναπαριστούν
την εξέλιξη. Επίσης, μπορούμε να κόψουμε τις ηπείρους και να
τις ανασυνθέσουμε σχηματίζοντας ένα παζλ που δείχνει ότι οι
ήπειροι ήταν κάποτε ενωμένοι σε ένα ενιαίο κομμάτι γης.

Στο τέλος, δείχνουμε στα παιδιά ένα παγκόσμιο χάρτη όπου
απεικονίζονται οι λιθοσφαιρικές πλάκες. Συζητάμε τη θέση της
Ελλάδος.

ΒΗΜΑ 5ο
Ψάχνουμε με τα παιδιά άλλες συνέπειες των σεισμών. Τους
δείχνουμε εικόνες από ρήγματα, φαράγγια, καταστροφές
κτιρίων και δρόμων, προκειμένου να κατανοήσουν την
επίδραση που έχουν οι σεισμοί στο ανάγλυφο της γης σε
μικρότερη κλίμακα. Για να καταλάβουν τα παραπάνω
χρησιμοποιούμε μια μπαγκέτα ψωμί, που λειτουργεί σα
λιθοσφαιρική πλάκα, την οποία λυγίζουμε και πιέζουμε, ώστε
να αλλάξει το «ανάγλυφό» της.
ΒΗΜΑ 6ο
Βλέποντας τις καταστροφικές συνέπειες και τη θέση της
Ελλάδας συζητάμε με τα παιδιά την αναγκαιότητα ύπαρξης
κανόνων αντισεισμικής προστασίας. Για να γίνει πιο
αναπαραστατικό, χρησιμοποιούμε εικόνες με αντιδράσεις στο
σεισμό και ζητάμε από τα παιδιά να τις κατατάξουν σε σωστές
και λανθασμένες.
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Οι δραστηριότητες στοχεύουν στο να δούμε αν τα παιδιά
κατανόησαν και εμπέδωσαν τις πληροφορίες που
διαπραγματευτήκαμε στο μάθημα.
1. Φωτεινός Παντογνώστης: Πρόκειται για ένα παιχνίδι
γνώσεων το οποίο μοιάζει με άσκηση αντιστοίχισης.
Είναι μια κατασκευή που λειτουργεί με κλειστό και
ανοιχτό κύκλωμα και όταν τα παιδιά απαντούν σωστά
ανάβει ένα λαμπάκι ( ή ακούγεται ένας ήχος). Οδηγίες
κατασκευής:

http://users.mes.sch.gr/andrianop/FYSIKH.pdf
2. Το δικαστήριο των ηφαιστείων: Χωρίζεται η τάξη σε
δύο ομάδες. Η καθεμιά επιχειρηματολογεί υπέρ και
κατά των ηφαιστείων. Για να γίνει πιο ενδιαφέρουσα η
συζήτηση ξεκινάμε με την ερώτηση: «Ας υποθέσουμε ότι
στην περιοχή μας ανακαλύφθηκε ένα σβησμένο
ηφαίστειο. Θα μετακομίζατε;»
Πηγή: http://users.auth.gr/~labrinos/Plans/grade5/quakes-
volcan-surface.htm

ΣεισμόςΣεισμός
Μέτρα ΠροστασίαςΜέτρα Προστασίας
Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας
www.oasp.grwww.oasp.gr
Τμήμα Εκπαίδευσης – Ενημέρωσης Ο.Α.Σ.Π.

Μέτρα ΑυτοπροστασίαςΜέτρα Αυτοπροστασίας
Πριν το σεισμό
Κατά τη διάρκεια του σεισμούΚατά τη διάρκεια του σεισμού
Μετά το σεισμό

Πριν το σεισμόΠριν το σεισμό

Πριν το σεισμό:Πριν το σεισμό: ΕνημέρωσηΕνημέρωση –– ΕκπαίδευσηΕκπαίδευση
Ενημερωθείτε για το φαινόμενο του σεισμού, τις επιπτώσεις και τα
μέτρα προστασίας μέσω φυλλαδίων του Ο.Α.Σ.Π., βιβλίων, αφισών,
CD-ROM, τεχνικών εγχειριδίων κ.ά.

Πριν το σεισμό:Πριν το σεισμό: Σύνταξη Οικογενειακού ΣχεδίουΣύνταξη Οικογενειακού Σχεδίου
Έκτακτης ΑνάγκηςΈκτακτης Ανάγκης
Συζητήστε με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς σας για:
τις ενέργειες αυτοπροστασίας σε περίπτωση σεισμού
τα ασφαλή σημεία προφύλαξης ανά χώρο σπιτιού
το πώς θα επικοινωνήσετε μεταξύ σας
το χώρο καταφυγής που θα συναντηθείτε μετά από ένα σεισμό.

Πριν το σεισμό:Πριν το σεισμό: Σύνταξη Σχεδίου ΈκτακτηςΣύνταξη Σχεδίου Έκτακτης
Ανάγκης για Άτομα με ΑναπηρίαΑνάγκης για Άτομα με Αναπηρία
Οργανώστε μία Ομάδα Υποστήριξης του Ατόμου με Αναπηρία, που έχετε
στην οικογένειά σας ή στον εργασιακό σας χώρο, η οποία θα αποτελείται
από τουλάχιστον 3 άτομα, που θα το βοηθήσουν πριν και μετά το σεισμό.
Τα άτομα της Ομάδας Υποστήριξης πρέπει να συζητήσουν προσεισμικά
για τις ανάγκες του Ατόμου με Αναπηρία σε περίπτωση σεισμού και να
συντάξουν ένα Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για περίπτωση σεισμού.
συντάξουν ένα Σχέδιο Έκτακτης Ανάγκης για περίπτωση σεισμού.

Πριν το σεισμό:Πριν το σεισμό: Ασκήσεις ετοιμότηταςΑσκήσεις ετοιμότητας
Λάβετε μέρος σε ασκήσεις ετοιμότητας που διοργανώνονται στα
σχολεία, στους εργασιακούς χώρους κ.α. Οι ασκήσεις ετοιμότητας
πρέπει να γίνονται τακτικά, άλλοτε με προειδοποίηση και άλλοτε
χωρίς.

Πριν το σεισμό:Πριν το σεισμό: Προμήθεια Εφοδίων ΠρώτηςΠρομήθεια Εφοδίων Πρώτης
ΑνάγκηςΑνάγκης
Προμηθευτείτε:
τα απαραίτητα Εφόδια Έκτακτης Ανάγκης και συγκεντρώστε τα σε ένα
γνωστό σε όλους σημείο του σπιτιού
ειδικά φάρμακα, ηχητικό μήνυμα για το κινητό τηλέφωνο, καρτέλα
διάσωσης, μπαταρίες για τον ειδικό εξοπλισμό, επιπλέον μπαστούνι
κ.λπ. ή ότι άλλο είναι απαραίτητο για το Άτομο με Αναπηρία του
οικογενειακού σας περιβάλλοντος.

Πριν το σεισμό:Πριν το σεισμό: Επισήμανση και ΆρσηΕπισήμανση και Άρση
ΕπικινδυνοτήτωνΕπικινδυνοτήτων
Στερεώστε κατάλληλα τα ογκώδη έπιπλα,
τις συσκευές, τους πίνακες κ.ά.
Τοποθετείστε τα εύθραυστα αντικείμενα
σε χαμηλά ράφια
Μην κρεμάτε πάνω από τα κρεβάτια
αντικείμενα που μπορούν να προκαλέσουν
αντικείμενα που μπορούν να προκαλέσουν
τραυματισμούς.

Πριν το σεισμό:Πριν το σεισμό: Επισήμανση και ΆρσηΕπισήμανση και Άρση
ΕπικινδυνοτήτωνΕπικινδυνοτήτων

Ελέγξτε το σπίτι σας για ρωγμές,
διαρροές ή υγρασία και αποκαταστήστε
τα τυχόν προβλήματα
Ελέγξτε τις εγκαταστάσεις θέρμανσης,
φυσικού αερίου, κ.ά.
Πριν το σεισμό:Πριν το σεισμό: Έλεγχος κτιρίουΈλεγχος κτιρίου
φυσικού αερίου, κ.ά.
Αποκαταστήστε τυχόν βλάβες σε
κεραμίδια, καμινάδες κ.λπ.
Μην κάνετε αυθαίρετες επεμβάσεις στο
κτίριό σας.

Κατά τηΚατά τη
διάρκεια τουδιάρκεια του
διάρκεια τουδιάρκεια του
σεισμούσεισμού

Διατηρήστε την ψυχραιμία σας.
Μην πανικοβάλλεστε. Προτρέψτε
και τους άλλους να κάνουν το ίδιο
Εφαρμόστε τα κατάλληλα μέτρα
Μέτρα προστασίαςΜέτρα προστασίας
κατά τη διάρκεια του σεισμούκατά τη διάρκεια του σεισμού
Εφαρμόστε τα κατάλληλα μέτρα
προστασίας ανάλογα με το χώρο
που βρίσκεστε.

Σκύβω
Καλύπτομαι
Εάν την ώρα του σεισμού είστε μέσα σε κτίριο:
μείνετε στο χώρο που βρίσκεστε
σκύψτε όσο το δυνατόν περισσότερο
πλησιάζοντας στο δάπεδο
καλυφθείτε κάτω από ένα γερό τραπέζι ή
γραφείο, κρατώντας με το χέρι σας το πόδι
Καλύπτομαι
Κρατιέμαι
γραφείο, κρατώντας με το χέρι σας το πόδι
του επίπλου.

Εάν την ώρα του σεισμού είστε
σε χώρο που δε διαθέτει τραπέζι,
θρανίο ή γραφείο:
μείνετε στο χώρο αυτό
απομακρυνθείτε από τα
απομακρυνθείτε από τα
επικίνδυνα σημεία
μειώστε το ύψος σας,
πλησιάστε το δάπεδο και
προστατέψτε το κεφάλι και
τον αυχένα με τα χέρια σας.

Εάν την ώρα του σεισμού βρίσκεστε
μέσα σε κτίριο:
μείνετε στο χώρο που βρίσκεστε
απομακρυνθείτε από επικίνδυνα
σημεία (π.χ. ογκώδη έπιπλα,
τζαμαρίες) και καλυφθείτε
κατάλληλα.

Αν είστε μέσα σε κτίριο την ώρα
του σεισμού…
Καλυφθείτε κάτω από την κάσα
της πόρτας μόνο όταν το κτίριο
της πόρτας μόνο όταν το κτίριο
είναι πέτρινο ή πλινθόκτιστο.

στην αίθουσα του σχολείου:
Καλυφθείτε κάτω από το θρανίο
ή την έδρα κρατώντας με το χέρι
σας το πόδι του επίπλου.
σας το πόδι του επίπλου.

μέσα σε κτίριο:
Βάλτε αμέσως φρένο στο
αμαξίδιο και καλύψτε το κεφάλι
και τον αυχένα σας με τα χέρια ή
Μέτρα προστασίας για Άτομα με ΑναπηρίαΜέτρα προστασίας για Άτομα με Αναπηρία
και τον αυχένα σας με τα χέρια ή
με κάποιο άλλο αντικείμενο
Πλησιάστε το έδαφος,
μειώνοντας το ύψος σας και
καλύψτε το κεφάλι και τον
αυχένα με τα χέρια σας.

Εάν είστε έξω από κτίριο:
μείνετε έξω
απομακρυνθείτε από τις όψεις
απομακρυνθείτε από τις όψεις
των κτιρίων ή άλλα επικίνδυνα
σημεία.

Μειώστε την ταχύτητα του
αυτοκινήτου και συνεχίστε να
οδηγείτε, μέχρι να βρείτε ένα
Εάν οδηγείτε αυτοκίνητο:
οδηγείτε, μέχρι να βρείτε ένα
ασφαλές σημείο να σταθμεύσετε.

Απομακρυνθείτε από την ακτή, τις προβλήτες, τους λιμενοβραχίονες
και κατευθυνθείτε σε μέρη με μεγαλύτερο υψόμετρο. Υπάρχει
κίνδυνος εκδήλωσης θαλασσίου κύματος βαρύτητας.
Εάν είστε σε παραθαλάσσια περιοχή:

Απομακρυνθείτε από περιοχές που υπάρχει κίνδυνος κατολισθήσεων ή
πτώσεων βράχων.
Εάν βρίσκεστε σε ορεινή περιοχή:

Μετά το τέλοςΜετά το τέλος
του σεισμούτου σεισμού
του σεισμούτου σεισμού

Μέτρα προστασίαςΜέτρα προστασίας μετά το τέλος του σεισμούμετά το τέλος του σεισμού
Εάν είστε μέσα σε κτίριο:
Φορέστε κατάλληλα ρούχα
και παπούτσια
Κλείστε την παροχή του
ηλεκτρικού ρεύματος, του
φυσικού αερίου και του νερούφυσικού αερίου και του νερού
Πάρτε μαζί σας ένα ραδιόφωνο
με μπαταρίες, φακό (εάν είναι
νύχτα), κλειδιά, φάρμακα και
ότι άλλο εσείς θεωρείτε
απαραίτητο.

Φεύγοντας από το σπίτι μετά το τέλος του σεισμού...
Κατεβείτε προσεκτικά από τις σκάλες και μην χρησιμοποιήσετε τον
ανελκυστήρα.

Καταφύγετε σε έναν κοντινό, ανοιχτό, ελεύθερο χώρο
(π.χ. πάρκο, πλατεία).

Μείνετε μακριά από
προσόψεις κτιρίων ή άλλα
επικίνδυνα σημεία
Μην αγγίζετε ηλεκτροφόρα
καλώδια.

Μην τηλεφωνείτε, εάν δεν είναι
απαραίτητο. Οι γραμμές πρέπει να
μείνουν ανοιχτές
Μην μετακινείστε με το αυτοκίνητο
χωρίς σοβαρό λόγο. Δεν πρέπει να
παρεμποδιστεί η μετακίνηση των
παρεμποδιστεί η μετακίνηση των
υπηρεσιών παροχής βοήθειας
Καταπολεμείστε μικρής κλίμακας
εστίες πυρκαγιών. Σε περίπτωση
που κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατό,
καλέστε την Πυροσβεστική.

Μην πιστεύετε φήμες.

Επισκεφτείτε το δικτυακό τόπο του Ο.Α.Σ.Π.Επισκεφτείτε το δικτυακό τόπο του Ο.Α.Σ.Π.

Επισκεφτείτε το δικτυακό τόπο του Ο.Α.Σ.Π.Επισκεφτείτε το δικτυακό τόπο του Ο.Α.Σ.Π.
Χαρά Σοφία Θαλής

ΒιβλιογραφίαΒιβλιογραφία –– ΠηγέςΠηγές
Ο.Α.Σ.Π. (2007). «Σεισμός - Η Γνώση είναι Προστασία», (Β΄ Έκδοση), 103 σελ.
Ο.Α.Σ.Π. (2000). «Σεισμός - Ας είμαστε προετοιμασμένοι», (Ε΄ Έκδοση), 10 σελ.
Ο.Α.Σ.Π. (2008).«Μαθαίνοντας για το Σεισμό & τα Μέτρα Προστασίας», 32 σελ.
Ο.Α.Σ.Π. (2010).«Μάθε για το Σεισμό & τα Μέτρα Προστασίας – Οδηγίες
για Τουρίστες», 8 σελ.
United States Geological Survey, (1995). «Putting Down Roots in EarthquakeUnited States Geological Survey, (1995). «Putting Down Roots in Earthquake
Country», Southern California Earthquake Center, 28 pp.
www.oasp.gr
www.fema.gov
www.usgs.gov
φωτογραφικό αρχείο Ο.Α.Σ.Π.

Τμήμα ΕκπαίδευσηςΤμήμα Εκπαίδευσης –– Ενημέρωσης Ο.Α.Σ.Π.Ενημέρωσης Ο.Α.Σ.Π.
Ξάνθου 32, 15451 Ν. Ψυχικό
e-mail: info@oasp.gr
Τηλ.: 210 6728000, Fax: 210 6779561

Γεωγραφία Ε΄ 2.26. ΄΄ Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών στις αλλαγές της φύσης ΄΄

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (6)

Similar to Γεωγραφία Ε΄ 2.26. ΄΄ Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών στις αλλαγές της φύσης ΄΄

Similar to Γεωγραφία Ε΄ 2.26. ΄΄ Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών στις αλλαγές της φύσης ΄΄ (20)

More from Χρήστος Χαρμπής

More from Χρήστος Χαρμπής (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Γεωγραφία Ε΄ 2.26. ΄΄ Ο ρόλος των ηφαιστείων και των σεισμών στις αλλαγές της φύσης ΄΄