Luận án Thực trạng, một số yếu tố liên quan, thành phần loài nấm Malassezia spp gây bệnh lang ben ở học sinh 11 – 15 tuổi và hiệu quả can thiệp tại Hải Phòng (2016 – 2017).Malassezia spp là nấm men ưa lipid, sống hoại sinh ở bề mặt da người và động vật máu nóng. Hiện nay, có tất cả 14 loài Malassezia spp, trong đó có 3 loài gây lang ben thƣờng gặp nhất là M. furfur (ở các nƣớc có khí hậu nhiệt đới), M. globosa (ở các nƣớc có khí hậu ôn đới) và M. sympodialis [64]. Ngoài ra, Malassezia spp còn là tác nhân thứ phát làm nặng nề hơn tình trạng của một số bệnh da khác: viêm da tiết bã, viêm nang lông, viêm da cơ địa, bệnh vẩy nến, … [31] cũng như có thể là một nguyên nhân gây nhiễm trùng toàn thân [8], [61] ở trẻ sơ sinh, người được nuôi dưỡng bằng nhũ tương lipid,đặt catheter tĩnh mạch trung tâm và những bệnh nhân suy giảm miễn dịch.
Thuc trang, mot so yeu to lien quan, thanh phan loai nam malassezia spp gay benh lang ben o hoc sinh
1. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN,LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y
HỌC, TÌM TÀI LIỆU THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
Luận án Thực trạng, một số yếu tố liên quan, thành phần loài nấm Malassezia
spp gây bệnh lang ben ở học sinh 11 – 15 tuổi và hiệu quả can thiệp tại Hải
Phòng (2016 – 2017).Malassezia spp là nấm men ưa lipid, sống hoại sinh ở bề mặt
da người và độngvật máu nóng. Hiện nay, có tất cả 14 loài Malassezia spp, trong đó
có 3 loài gây lang ben thƣờng gặp nhất là M. furfur (ở các nƣớc có khí hậu nhiệt
đới), M. globosa (ở các nƣớc có khí hậu ôn đới) và M. sympodialis [64]. Ngoài ra,
Malassezia spp cònlà tác nhân thứ phát làm nặng nề hơn tình trạng của một số bệnh
da khác: viêm da tiết bã, viêm nang lông, viêm da cơ địa, bệnh vẩy nến, … [31] cũng
như có thể là một nguyên nhân gây nhiễm trùng toàn thân [8], [61] ở trẻ sơ sinh,
người được nuôi dưỡng bằng nhũ tương lipid,đặt catheter tĩnh mạch trung tâm và
những bệnh nhân suy giảm miễn dịch.
MÃ TÀI LIỆU CAOHOC.2018.00236
Giá : 50.000đ
Liên Hệ 0915.558.890
Malassezia spp thường gây bệnh lang ben là một bệnh phổ biến ở người. Bệnh phân
bố ở mọi nơi trên thế giới, nhất là ở các nƣớc nhiệt đớicó khí hậu nóng ẩm với tỷ lệ
nhiễm là 30% – 50%, ở vùng ôn đớilà 14%, vùng hàn đới là 1,1% [4], [64]. Tại Việt
Nam, bệnh khá phổ biến nhưng do không có ảnh hƣởng lớn đến sức khỏe nên ít
được thống kê, báo cáo [3].
Mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh lang ben nhƣng gặp nhiều hơn ở lứa tuổi dậy thì
từ 11 – 15 tuổi [64]. Theo nghiên cứu của Jena tại Ấn Độ trên đốitượng dưới15 tuổi
có tỷ lệ bệnh lang ben là 31% [60]. Nguyên nhân chủ yếu là do hoạt động mạnh mẽ
của tuyến bã nhờn đã tạo ra môi trường thuận lợi cho nấm lang ben phát triển. Cơ
địa ra mồ hôi nhiều, ngủ chung, mặc chung quần áo, tiền sửmắc bệnh lang ben trước
đó cũng như của người thân trong gia đình được coi là yếu tố thuận lợi. Các tổn
thương thay đổisắc tố trên da được cho là vệ sinh kém đã làm ảnh hƣởng không nhỏ
đến tâm lý của học
sinh.
Các loài nấm Malassezia spp đƣợc xác định dựa vào các kỹ thuật chẩn đoán định
danh nấm truyền thống quá phức tạp và mất nhiều thời gian, không cho phép phân
biệt được tất cả các loài nấm Malassezia spp. Vì vậy, các nghiên cứu hiện nay sử
dụng nhiều kỹ thuật sinh học phân tử hiện đại đã tạo2 ra ngân hàng dữ liệu giúp các
nhà khoa học trong nƣớc và trên thế giới hiểu sâu hơn về thành phần loài, dịch tễ
học và bệnh sinh của các bệnh gây ra bởi nấm Malassezia spp.
Điều trị bệnh lang ben không khó song tỷ lệ tái phát cao [85]. Phác đồ điều trị có thể
bôi, uống thuốc kháng nấm hoặc phối hợp. Thuốc bôi thƣờng được áp dụng cho tổn
2. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN,LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y
HỌC, TÌM TÀI LIỆU THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
thương có diện tích nhỏ. Thuốc uống kháng nấm đƣợc tiến hành theo phác đồ
thƣờng quy có thể tốn kém và ảnh hƣởng không nhỏ đến chức năng gan thận, nhất
là người suy giảm miễn dịch và có tiền sử suy gan thận [54]. Hiện nay kháng sinh
kháng nấm nhóm azole như ketoconazole, fluconazole, itraconazole là những lựa
chọn đầu tay.
Hải Phòng là thành phố công nghiệp nằm ở miền Bắc Việt Nam với đặc điểm khí
hậu thuận lợi cho các bệnh nấm phát triển nhƣng đến nay chưa có một nghiên cứu
nào về bệnh lang ben và các yếu tố liên quan tại cộng đồng trên đối tƣợng 11 – 15
tuổi cũng như thành phần loài nấm Malassezia spp gây lang ben. Do vậy, để góp
phần đánh giá đúng vai trò y học của nấm
Malassezia spp, áp dụng các phương pháp chẩn đoán và điều trị cũng như phòng
chống bệnh lang ben có hiệu quả tại Hải Phòng nói riêng và Việt Nam nói chung,
chúng tôi đã triển khai nghiên cứu: “Thực trạng, một số yếu tố liên quan, thành
phần loàinấm Malassezia sppgâybệnh lang ben ở học sinh 11 – 15 tuổi và hiệu
quả can thiệp tại Hải Phòng (2016 – 2017)”với
mục tiêu:
1. Mô tả thực trạng và một số yếu tố liên quan đến bệnh lang ben ở họcsinh 11 – 15
tuổi tại Hải Phòng năm 2016.
2. Xác định thành phần loài nấm Malassezia spp gây bệnh lang ben.
3. Đánh giá hiệu quả can thiệp điều trị đặc hiệu và truyền thông giáo dục sức khỏe
phòng chống bệnh lang ben năm 2016 – 2017
MỤC LỤC
ĐẶT VẤN
ĐỀ……………………………………………………………………………………
… 1
CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI
LIỆU………………………………………………….. 3
1.1. Khái niệm nấm Malassezia spp và bệnh lang ben………………………….. 3
1.2. Lịch sử nghiên cứu nấm Malassezia spp ……………………………………….
3
1.3. Nấm Malassezia spp
…………………………………………………………………..5
1.3.1. Vị trí của nấm Malassezia spp trong hệ thống phân loại …………. 5
1.3.2. Đặc điểm hình thể của nấm Malassezia spp……………………………5
1.3.3. Đặc điểm sinh thái học của nấm Malassezia spp …………………….6
1.3.4. Đặc điểm sinh lý, sinh hóa của nấm Malassezia spp ………………. 7
1.3.5. Các hoạt động
enzyme…………………………………………………………8
1.3.6. Phân bố của các loài Malassezia spp……………………………………..9
3. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN,LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y
HỌC, TÌM TÀI LIỆU THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
1.3.7. Các bệnh lý liên quan đến nấm Malassezia spp…………………….10
1.4. Các phƣơng pháp xác định thành phần loài nấm Malassezia spp …… 15
1.4.1. Kỹ thuật xét nghiệm nấm trực tiếp ………………………………………15
1.4.2. Kỹ thuật nuôi cấy nấm……………………………………………………….
16
1.4.3. Kỹ thuật sinh học phân tử…………………………………………………..
20
1.5. Bệnh lang
ben…………………………………………………………………………..21
1.5.1. Tình hình bệnh lang ben …………………………………………………….
21
1.5.2. Thành phần loài nấm Malassezia spp gây bệnh lang ben ………. 24
1.5.3. Một số yếu tố nguy cơ ……………………………………………………….
26
1.5.4. Chẩn đoán bệnh lang ben……………………………………………………
29
1.5.5. Điều trị bệnh lang ben………………………………………………………..
30
1.5.6. Phòng bệnh
………………………………………………………………………35
CHƢƠNG 2: ĐỐITƢỢNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU………….. 37
2.1. Đốitƣợng, địa điểm và thời gian nghiên cứu ………………………………. 37
2.1.1. Đốitƣợng nghiên cứu ………………………………………………………..
37
2.1.2. Địa điểm nghiên cứu………………………………………………………….
372.1.3. Thời gian nghiên
cứu………………………………………………………… 38
2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
…………………………………………………………..39
2.2.1. Thiết kế nghiên cứu …………………………………………………………..
39
2.2.2. Cỡ mẫu và cách chọn mẫu………………………………………………….
39
2.2.3. Sơ đồ thiết kế nghiên cứu …………………………………………………..
43
2.3. Nội dung nghiên
cứu…………………………………………………………………44
2.3.1. Nghiên cứu thực trạng nhiễm và một số yếu tố liên quan nhiễm
nấm lang ben ở học sinh tại Hải Phòng …………………………………………44
4. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN,LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y
HỌC, TÌM TÀI LIỆU THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
2.3.2. Nghiên cứu xác định thành phần loài nấm lang ben ở học sinh tại
Hải
Phòng………………………………………………………………………………
…. 44
2.3.3. Nghiên cứu can thiệp tại cộng đồng ……………………………………. 44
2.4. Vật liệu nghiên
cứu………………………………………………………………….. 44
2.4.1. Vật liệu cho xét nghiệm nấm trực tiếp và nuôi cấy……………….. 44
2.4.2. Vật liệu cho nghiên cứu xác định thành phần loài nấm …………. 44
2.4.3. Vật liệu cho nghiên cứu can thiệp điều trị……………………………. 45
2.4.4. Vật liệu cho nghiên cứu can thiệp truyền thông giáo dục sức khỏe
………………………………………………………………………………………
………… 46
2.5. Phƣơng pháp thu thập số liệu và kỹ thuật sử dụng trong nghiên cứu. 46
2.5.1. Khám lâm sàng
…………………………………………………………………46
2.5.2. Kỹ thuật xét nghiệm nấm trực tiếp ………………………………………46
2.5.3. Kỹ thuật nuôi cấy……………………………………………………………..
47
2.5.4. Kỹ thuật thực hiện phản ứng PCR – RFLP…………………………… 48
2.5.5. Giải trình tự
gen……………………………………………………………….. 54
2.5.6. Kỹ thuật phỏng vấn cộng đồng…………………………………………… 55
2.5.7. Can thiệp tại cộng đồng ……………………………………………………..
55
2.6. Các biến số và chỉ số nghiên cứu………………………………………………..
57
2.6.1. Đặc điểm chung
……………………………………………………………….. 57
2.6.2. Đặc điểm bệnh lang ben …………………………………………………….
57
2.6.3. Kiến thức – thái độ – thực hành của học sinh về bệnh lang ben . 582.6.4. Các
chỉ tiêu đánh giá………………………………………………………….59
2.7. Các biện pháp khống chế sai số
…………………………………………………. 59
2.8. Phƣơng pháp xử lý số liệu
…………………………………………………………60
2.9. Đạo đức trong nghiên
cứu………………………………………………………….60
5. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN,LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y
HỌC, TÌM TÀI LIỆU THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN
CỨU……………………………………………….62
3.1. Thực trạng và một số yếu tố liên quan đến bệnh lang ben ở học sinh
lứa tuổi 11 – 15 tại Hải Phòng năm 2016……………………………………………
62
3.1.1. Một số thông tin về đốitƣợng nghiên cứu……………………………. 62
3.1.2. Thực trạng bệnh lang ben ở học sinh lứa tuổi 11 – 15……………. 63
3.1.3. Kiến thức – thái độ – thực hành của học sinh về bệnh lang ben . 67
3.1.4. Một số yếu tố liên quan đến bệnh lang ben ở học sinh 11 – 15 tuổi
………………………………………………………………………………………
………… 70
3.2. Thành phần loài nấm Malassezia spp gây lang ben ……………………… 75
3.2.1. Kết quả định danh các loài nấm bằng kỹ thuật PCR – RFLP ….. 75
3.2.2. Kết quả giải trình tự gen định danh các loài nấm lang ben …….. 83
3.3. Hiệu quả của các biện pháp can thiệp………………………………………….
85
3.3.1. Hiệu quả điều trị
………………………………………………………………. 85
3.3.2. Hiệu quả của các biện pháp truyền thông giáo dục sức khỏe….. 91
CHƢƠNG 4: BÀN
LUẬN……………………………………………………………………95
4.1. Thực trạng và một số yếu tố liên quan đến bệnh lang ben ở học sinh
lứa tuổi 11 – 15 tại Hải Phòng năm 2016……………………………………………
95
4.1.1. Thực trạng bệnh lang ben ở học sinh lứa tuổi 11 – 15……………. 95
4.1.2. Một số yếu tố liên quan đến bệnh lang ben ………………………… 105
4.2. Thành phần loài nấm Malassezia spp gây lang ben ……………………. 108
4.2.1. Thành phần loài nấm Malassezia spp gây lang ben định danh
bằng PCR – RFLP
…………………………………………………………………….109
4.2.2. Thành phần loài nấm Malassezia spp định danh bằng phƣơng
pháp giải trình
tự………………………………………………………………………116
4.3. Hiệu quả của các biện pháp can thiệp………………………………………..
1174.3.1. Hiệu quả điều
trị………………………………………………………………….. 117
4.3.2. Hiệu quả của các biện pháp truyền thông giáo dục sức khỏe…….. 125
KẾT
LUẬN………………………………………………………………………………
6. LUANVANYHOC.COM TẢI LUẬN VĂN,LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y
HỌC, TÌM TÀI LIỆU THEO YÊU CẦU LH 0915.558.890
……… 128
KIẾN NGHỊ
……………………………………………………………………………………..
130
TÍNH MỚI, TÍNH KHOA HỌC VÀ TÍNH THỰC TIỄN CỦA LUẬN ÁN
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC