ok

1. 1
stud
dio JI
II/
Metal
……
M
Figurine, Me
Figurina, 5000
Nonse
/term –
l i toponim
………………
Metal, and B
dvednjak, Vinča
0. BCE, Vadastra
ensforsknin
– Göran Henrik
mi Balkana
………………
Balkan’s lo
Dobr
a kultura 5000­
a kultura, Nac.Mu
ng/ Investig
ksson, book:
a blagorod
……………
lofty topon
brotin, Divo
­ 4500 BCE / Zlat
uz..Bukurešt / B
gation in st
Arkeoastrono
dnih naziva
Blago
………………
nyms finis
ostin /Pelf
to i bronza, Varn
Bronzane fibule i
tupid way/ I
omi och Göra
FOLKET 3, 2
free e
/2015
edition
Jad
adranka Ahl
lgren
va sa završ
gotin, Dobr
šetkom na
………………
rotin, Divo
a tin:
shing with
………………
ostin
lf-tin, Good
h tin: Blago
…….
od-tin, Big-
otin,
-tin/
na kultura 5000
iz Makedonije i
Istraživanje
an Henriksson
2000 , Esklidtu
–3000 BCE, Bug
Bosne, oko 100
arska
0 BCE
e na glup n
način
n nonsensforsk
una www.folk
kning,
ket.se/

2. 2
Jadranka Ahlgren
Me-tal i toponimi Balkana blagorodnih naziva sa završetkom na tin:
Blagotin, Dobrotin, Divostin
Tin na engleskom znači – kalaj, a kalaj se na švedskom kaže: tenn, tena. Sličnost ovih reči sa
domaćom reči me­tal, kao i blagorodni nazivi pojedinih balkanskih toponima koji se
završavaju nastavkom tin: Blagotin, Dobrotin, Divostin, a u blizini su nalazišta ruda, koje je
balkanski neolitski čovek obradjivao još od 5000 BCE, uz bogastvo Balkana bakrom, kalajem i
srebrom, bili su povod za ovaj tekst. Drugi povod bio je tekst Miloša Crnjanskog, Engleske
uspomene1, pisan posle Drugog sv. rata, u izbeglištvu, kao rezultat višegodišnjih istraživanja
po bibliotekama, u kom on studira sličnost jezika i praistorije Engleske i Balkana, kod nas prvi
put objavljen 1972. U tom tekstu, Crnjanski pronalazi mnoge veze, iste nazive reka i planina i
ističe neke zajedničke sufikse reči kao tor, na primer, tor za ovce i kod njih i nas, sufiks u našoj
reči šator i imenu planine Šator/Bosna/, iste nazive pokrajina kao Usora u Bosni, Ossora u
Irskoj, u oba slučaja mesta gde se još u neolitu vadila so, ista imena reka i istovetne reči, ali ne
spominje metale i sufiks –tin, koji je predmet ove rasprave.
Na jezicima Balkana, englesko: tin ­ kalaj, javlja se u reči me­tal i kod glagola tal­iti /taliti/,
topiti metalnu rudu, mada izmenjeno/ tin u tal/, što ne čudi s obzirom da se na nemačkom,
koji je mnogo bliži engleskom, kalaj takodje kaže drugačije ­ zinn, umesto tin. Uz taljenje,
gvoždje postaje čelik, legura /primajući ugljenik/, a, kaliti, reč slična sa taliti, na Balkanu znači
ojačati, osnažiti. I reč: rastopiti, otopiti, takodje je slična na Balkanu i u Engleskom ­ melt, ili
na švedskom – smält.
Naša i engleska reč metal, istovetna je sa latinskim metallum, i grčkim métalon – kovina.
Smatra se da smo ovu reč pozajmili od Grka, ali u daljem tekstu će mo videti da je moguće da
su je oni pozajmili od nas, pošto neki naši toponimi imaju završetke na tin dok toga u Grčkoj
nema! Toponima sa završetkom na tin, najviše ima u Srbiji, a zatim Makedoniji, na Kosovu, u
Bugarskoj, Češkoj, Sloveniji, pa i Belorusiji, ali ne u i u Grčkoj. Ni u Srbiji ih nema mnogo, ali
dovoljno da se konstatuje da postoji takva grupa toponima, i to u blizini mesta gde se u staro
doba eksplotaisala metalna ruda, kao što je to slučaj kod grada Negotina, u Srbiji, i neolitskog
arheološkog lokaliteta Divostin, u blizini Majdanpeka, oba u blizini rudnika bakra Bor.
Pogotovo što toponimi sa tin, o kojima će biti reč, u većini slučajeva, recimo 90%, u svom
sastavu imaju i izuzetno blagorodne reči ­ dobro, blago, ljubo, divo, trebo… što ih izdvaja od
ostalih toponima, što sigurno nije slučajnost već ih odredjuje kao mesta blagodeti za
nekadašnje društvo.
Moguće je zato da je nastavak tin, kao oznaka za metal, stariji od tal, ali da je usled dominacije
balkansko rudarstvo, zaboraljeno. Vezu ovih lokaliteta i rude, zato
ti a u toj intenciji napisan je i ovaj tekst.
latinskog to, kao i neolitsko
danas treba ponovo istraži
…………………………………….
1
ENGLESKE USPOMENE, ZBORNIK TREĆ GRADA, leto
EG PROGRAMA RADIO BEO 1972, str 152‐183
PUTOPISI II, Priredio Nikola Bertolino. Zadužbina Miloša Crnjanskog — BIGZ — Srpska književna zadruga, 1995

3. 3
Izgleda da je u engleskom, reč tin, kalaj, ranije bila korišćena za metal uopšte, lim i slično,
pošto se u njenim podznačenjima, kao kod imenice tin, navode značenja: kanta/metalna/,
konzerva i lim; kod prideva tin: nešto kalajisano, limeno; a glagol tin znači: kalajisati, ali i
konzervirati2. Većina evropskih indoevropskih jezika koristi manje više istu reč za metal –
metal, pa i engleski i ruski, ali , ima i varijacija, kao u islandskom gde se za metal kaže
málmur, dok se u Švedskoj, za topiti metal, pored reči smält, upotrebljava i reč nors. Druge
grupe jezika za metal imaju druge nazive kao fém, na madjarskom, ili ígwè, kod Igbo
opulacije u Nigeriji/Igbo jezik/. Sve ovo medjutim autorka ovog teksta neće analizirati,
ntički dizajn i o
p
pošto nije lingvista, već je do ovih tema došla proučavajući a rnament.
Kalaj se u praistoriji sa bakrom koristio za dobijanje prve metalne legure, bronze, čvršće i
pogodnije za izradu orudja od bakra. Time je u neolitu, bronzano doba, započeo i razvoj
ehnologije, te je to i era kad su nalazišta kalaja sigurno bila važna i značajna mesta. Neolit
t
je bio i doba naglog razvoju sedelačkih kultura, urbanizacije, pisma, civilizacije.
Reč je u to doba bila sveta, a većina toponima dobila je upravo tada svoja prva stalna imena
od kojih su mnoga istrajala do danas, što nam govori i da je naša teritorija izgleda u
kontinuitetu bila naseljena. Mada su pojedine kulture na Balkanu netragom nestajale, kao
kultura Tordoš i kultura Vinče /Vincha‐Tordosh‐Keresh­Cucuteni, Neolitic, 5000­3000 BCE/, a
druge dolazile, uz hiljadugodišnje pauze izmedju, ista populacija je izgleda istrajavala na
teritoriji sve vreme, povlačeći se možda u doba kriza iz dolina u brda, i kulturno asimilirala
došljake, ili, bar deo njihovih novih kultura i novih imena za toponime, tako da se, bar u
enima toponima radi o jednom miksu, mešavini starog, čak izgleda i najstarijih slojeva, i
im
svega novog, a što je opstalo sve do danas, 7000 godina…
Kalaj se u rudnicima najčešće nalazi izmešan zajedno sa rudama bakra, arsenika, olova, kao
i stenama krečnjaka, a bakra kod nas ima dosta, posebno u Istočnoj Srbiji, oko grada Bora,
ali i na ostalim teritorijama starih rodopskih planina.
Zato je Balkan, a posebno Srbija, Bugarska, Rumunija i Makedonija, koje se prostiru baš na
Rodopima/Rodopske planine/, najstarijem planinskom masivu na Balkanu, bio u praistoriji
najbogatiji lako pristupačnim rudama i važan centar razvoja metalurgije, zbog čega je
verovatno još u to doba i dobio ceo niz toponima sa završetkom na tin, čime se u to doba
verovatno označavao metal uopšte, dok je deo istih toponima dobio i blagorodne nazive po
bogatstvu i rečima za blago, ljubav, dobro i veliko–divo, koje su označavale tu pronadjen
oljitak za zajednicu, a što će mo u tekstu nadalje pokušati da dokažemo sa listom
rikupljenih toponima koji se završavaju sufixom tin, a koji sledi.
b
p
2
2
Vidi Englesko‐srpskohrvatski rečnik MORTON BENSON, Prosveta, Beograd,1986

4. 4
I sam jezik Balkana oformio je takve reči kao – blagorodno / ono što će radjati darovima,
poklonima/, ili blagodarim / zahvaljujem, takodje darovima, ili hvala, na makedonskom/,
ivo/ od reči div, što se može protumačiti kao ‐ ogromnost, snaga/, ili divota, divno
div, kao ogromnost uživanja u nečemu/, i sačuvao ih u upot
d
/takodje od rebi sve do danas.
Na sajtu o arheološkom lokalitetu Pločnik, Vinčanska kultura, rani neolit 5000 ‐3000 BCE,
na jugu Srbije, u okolini Prokuplja, gde su pronadjene najstarije peći za topljenje bakra na
, vidi srpsku verziju
Balkanu kao i prvi metalni nakit, jedan bakarni prsten, sve iz 5000 BCE
Wikipedije
http://en.wikipedia.org/wiki/Plo%C4%8Dnik_(archaeological_site), i
http://sr.wikipedia.org/srel/%D0%9F%D0%BB%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%
D0%BA_(%D0%B0%D1%80%D1%85%D0%B5%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%88%D
0%BA%D0%B8_%D0%BB%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0
%B5%D1%82
alazimo sledeće podatke o prvim metalurškim radovima u Evropi:
n
“U Pločniku su tokom ranijih istraživanja pronađeni bakarni predmeti, kao i rude azurit i
malahit, koje se tope na 700°C i iz kojih se dobija bakar. Ranije su se ovi nalazi tumačili
slučajnim ukopavanjem u arheološki sloj koji odgovara neolitu. Istraživanja vođena od 1996. do
2008. godine, kojima su rukovodili arheolozi Dušan Šljivar iz Narodnog muzeja u Beogradu i Julka
Kuzmanović-Cvetković, kustos Narodnog muzeja Toplice, dokazali su da nalazi nisu slučajno
dospeli u neolitski sloj. Njihov tim je tokom 2007. i 2008. godine pronašli dve zemljane peći
kvadratnog oblika, za koje se pretpostavlja da su služile za topljenje metala. Peći su smeštene
unutar većih građevina, a uz njih su otkrivene i duvaljke napravljene od pečene zemlje. Pored
njih su pronađeni bakarni limovi, koji ukazuju da je tu obavljana proizvodnja bakra. Otkrivene
su i rupe dubine 2,5 i prečnika 8 metara u kojima nije pronađen arheološki materijal. Smatra se
da su u pitanju tzv. „metalurške jame“, a u njima su pronađeni pepeo i gar, koji nastaju usled
sagorevanja na visokim temperaturama, na osnovu čijeg sastava se može zaključiti da se na tom
mestu topio bakar.
Dosadašnjim istraživanjima još uvek nisu pronađeni korišćeni kalupi, odbačena šljaka, kao ni
rudnici iz kojih je dobijana ruda. Ležišta azurita i malahita postoje oko Toplice, Kosanice i
Banjske reke u blizini Pločnika, a pretpostavlja se da su neka od njih otkrili stanovnici ovog
naselja u potrazi za kamenom pogodnim za obradu.
Otkriće metalurških peći u Pločniku, menja dosadašnja shvatanja o početku ljudskog rudarstva i
metalurgije, koji je oko pola milenijuma stariji nego što se to do sada mislilo.Sam Pločnik, kao
središte južnovinčanske kulture, postao je najstariji metalurški, a samim tim i industrijski
centar, pronađen na svetu.
Na ovom lokalitetu je avgusta 2013. pronađen prsten od bakra star 7 hiljada godina.[1][2]
Prethodne 2012. godine pronađena je minđuša i perle. Ovo ukazuje da je u Pločniku bila prva
juvelirnica u Evropi.[3]” …………… izvod sa teksta sajta…………….

5. 5
Rano neolitska bakarna sekira Pločnik, Narodni muzej Beograd
njima vidi i na: es/002557.html
O ovim iskopava http://www.stonepages.com/news/archiv
stala 4.650 BC
Na istom lokalitetu pronadena je i najstarija bronz
idi o tome na:
a na Balkanu, na
ives/005197.html
V http://www.stonepages.com/news/arch i
http://www.stonepages.com/news/archives/003623.html
Istovremeno je egzistirala i tek nedavno otkrivena neolitska, već urbana, Varna kultura
/Varna culture, Bulgaria 5000 BCE/, koja je u velikoj meri obradjivala zlato i bakar 5000
BCE i trgovala sa njima/vidi kartu niže/ Više o tome vidi na:
http://en.wikipedia.org/wiki/Varna_culture
http://www.stonepages.com/news/archives/004910.html
http://www.stonepages.com/news/archives/005197.html i
http://www.stonepages.com/news/archives/001441.html
Područja gde su tračani kopali zlato

6. 6
Zlatan nakit i metalno orudje iz Varna kultura, Bugarska 45000 BC, grob 43 2014
Karta rasprostiranja neolitske Vinčanske kulture /Vinca Culture 6000 – 3000 BCE/na Balkanu i
Vičanska figurina iz kolekcije Yanto Alexander-a, Holandija 2015.

7. 7
LISTA PRIKUPLJENIH TOPONIMA BALKANA SA SUFIKSOM – TIN
ećina toponima o kojima će biti reč, skoncentrisana je na teritoriji označenoj kao
V
teritorija Vinčanske kulture/ karta rasprostiranja ove kulture je data u tekstu gore/.
Ovo je analiza u progresu, tako da nisu date uporedne karte nalazišta pojedinih ruda, kao i
postojeći otkriveni neolitski lokaliteti u blizini vih toponima, sem sporadično, kad je autor
slučajno došao do sličnih podataka. Sve to, trebalo bi tek uraditi, kao i kroz literaturu
pronaći podatke o starijim nazivima pojedinih lokaliteta, pošto je u toku rada primećeno da
u oni, izgleda, promenili upravo taj deo svog imena, završetak na – tin, sa nekim dugim,
odernijim / spisak, verovatno ovako promenjenih imena dat je na kraju/.
s
m
Dobrotin: Dobro ­ metal
Srbija
1.Naselje i rečica, Nacioalni park Tara, kod Peručca. Lokalitet – Pod mramorjem – nekropola
sa stečcima, srednji vek 14 ­ 15 v. na parcelama familije Čolić i Spasojević, na delu zaravni
leve obale reke Dervente, u blizini ušća Dobrotinskog potoka. / http://bbasta.info/pocela‐
iskopavanja‐arheoloskih‐nalazista‐u‐okolini‐bajine‐baste/
2.Naselje kod Leskovca
Kosovo
1.Naselje, kod Lipljana, kod Prištine
2
.Naselje na putu Kosovska Mitrovica, Podujevo
Makedonija
2.Naselje, severno od Skoplja
Slovenija
3.Lokalitet na planini, kod sela Vojnik
Češka /Czech Republic/
1.Naselje, kod Brna

8. 8
Belorusija
1.Naselje, jugoistočni deo zemlje
………………………….
Blagotin: Blago­ metal
1.Arheoloski lokalitet kod Trstenika, na brdu Mali Blagotin kod sela Poljna, najstariji
urbanistički uredjeno naselje na svetu, sa hramom i trgom u centru, 6000 god. BC / Ur,
civilizacija Eufrata i Tigra, predsumerska, je star 5.000 BCE/nepoznata religija, gaje zito. U
svetilistu pronadjene dve keramicke boginje, figurine velikih dim oko 40 cm, i rogovi bika
kao kultni predmeti.
……………………..
Devotin: Devo­ metal / Devo, verovatno od devica – boginji slična, čista…/
1.Zaseok kod Vranja, selo Drenovac
…
…………………………………………..
Divostin: Divos­metal / od div – čovek mnogo veči od običnog, veće snage od običnog/
1.Selo kod istoimenog manastira na putu nji Milanovac
Kragujevac‐Gor . Manastir poseduje
izvor svete vode koja leci sve bolesti.
2.Arheoloski lokalitet kod Majdanpeka, vinčanska kultura 5000 bce, pretpostavlja se das u
topili bakar /Divosten I Selevac ‐ http://www.vreme.com/cms/view.php?id=294908/
Cepotin: Cepa/m/‐metal/rudu/
1.Vojna baza kod Kuršumlije, Srbija
…
……………
Koretin. – Kora ­ metal/ruda/
1.Naselje na putu Bujanovac, Gnjilanje, Kosovo / drugi naziv Koretište – Koretishte, iz ovog
naziva se vidi kako se imena prekrštavaju, zapravo prvo se menja sufiks, nastavak, da bi reč
ličila na nov
i jezik, dok koren reči ostaje stari/
………………

9. 9
LJuboten. Ljubi/m/­ metal
1.Naselje u okviru Skoplja, Makedonija
2. Naselje na granici Kosovo, Makedonija, kod Brezovice
3. Naselje u opštini Štip, Makedonija
4. Arheološki lokalitet kod Tetova, Makedonija
5.Vrh na Šar planini, Makedonija
Rusotin: Crveni­metal
1.Crna Gora/ verovatno ime brda, ne očitava se na Google mapi/
Veletin : Veliki­metal
1.Antička I Vizantijska utvrda i brdo iznad Janjeva, selo Šaškovac, nedaleko od manastira
Gračanica, na Kosovu. Puno starih, napuštenih rudarskih okana u okolini
2.Brdo na planini Velež, Hercgovina
Negotin: Nego –metal /nego – nepoznati koren reči/
1.Grad u Istocnoj Srbiji u okrugu grada Bora / rudnici bakra/. Bio je naseljen jos u kameno
doba 7000 BCE. Kultura Lepenskog vira u neposrednoj blizini, u Djerdapskoj klisuri, kao I
neolitska kultura Vinca – Tordoš a kasn je se tu nas ljavaju Iliri elti, Goti,
i e , Tračani, K
Sarmati I Sloveni.
2. Naselje Negotin, Makedonija, Tikveš/ iz knjige S. Gopčevića: Stara Srbija, Priština,
1890/1995
……………………..

10. 10
Trebotin: Treba – metal
Srbija
1.Naselje, Kruševac, Srbija
Poljska
1.Naselje, izmedju Labe I Odre
Tutin: Tu /je/­metal
1.Grad, južna Srbija, u blizini je Rogozna, planina za koju se pretpostavlja da je cela od
bakra
…
……….
Slično
Dobrošte­Beli­metal, pre možda Dobrotin, naselje na putu Tetovo,G.Gabrica, Makedonija
Belovište­ Dobri­metal, pre možda Belotin, naselje na putu Tetovo, G.Gabrica, Makedonija
Dobratić – Dobri­metal, m ž p t e rbija.
o da ranije Dobrotin, naselje na u i Prokupj ‐ Lebane, S
Ima zlata / lokaliteti okolo. Žuti potok, Dobra voda, Dobri do/
Dobrodino – Dobri­metal, Naselje, Makedonija, Tikveš/ iz knjige S. Gopčevića: Stara
Srbija, P ština, 1995/
ri prvo izdanje 1890/
Belotić – Beli­metal, možda ranije Belotin, naselje kod Šapca
Beloljim – Beli­meta : reka, uliva se u Toplicu
l, naselje u Srbiji u opštini Prokuplje
Beočin ­ Beli­metal, naselje u Srbiji , Vojvodina
Vrčin ­ Vrćeni­metal, naselje u Srbiji, u blizini Beograda
Tribotilj ­ Triba­metal. Možda ranije Tribotin, naselje kod Rijeke, Hrvatska / triba = treba,
n
a hrvatskom/Dalmacija/
.....................
U Beogradu
APRIL 2015
Jadranka Ahlgren
s
tudio.ji.jadranka@gmail.com