Türkiye'de enerji sektöründeki özelleştirme uygulamasından kimler karşı çıktı? Enerji üretim ve dağıtım kuruluşları kimler arasında paylaşıldı? Havuz medyası enerji işinin neresinde? Devlet enerjiden çekilirken özel sektör istenen yatırımı yapıyor mu?

1. ENERJİDE
(EŞE-DOSTA)
ÖZELLEŞTİRME
Mustafa Sönmez
15 Kasım 2014

2. Tasfiye ile KİT lerin milli gelire katkısı
%6 dan %1 e indi

3. Devlette Küçülme/ 30 YILDA 533 BİN
İSTİHDAM DÜŞÜŞÜ

4. Özelleştirme: 1985 – Eylül 2014
dönemi 62,2 milyar $

5. Özelleştirmelerin yüzde 35’i Enerjiden
Enerji Özelleştirmeleri,(2014 Sonu milyar $)
12,8
7,6
1,4 0,8
22,6
TEDAŞ'A EÜAŞ Blok satış ADÜAŞ Enerji Toplam

6. TEDAŞ Böyle Paylaştırıldı….

7. Özelleştirme gelirlerinin %21’i dağıtım şirketlerinden
Satılan
TEDAŞ’ın ÖZELLEŞTİRİLEN 18 DAĞITIM
ŞİRKETİ SAHİPLER Tarih Bedel,Milyon $
Boğaziçi Elektrik Dağıtım
A.Ş.
Bedaş Enerji Dağ. ve Hiz. A.Ş.
28/05/2013 1.960
Toroslar Elektrik Dağıtım A.Ş. Enerjisa Elektrik Dağıtım A.Ş. 30/09/2013 1.725
Gediz Elektrik Dağıtım A.Ş. GDZ Enerji Yatırımları A.Ş. 29/05/2013 1.231
İst. Anadolu Yakası Elektrik A.Ş. Enerjisa Elektrik Dağıtım A.Ş. 31/07/2013 1.227
Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. Enerjisa Elektrik Dağıtım A.Ş. 28.01.2009 1.225
Uludağ Elektrik Dağ A.Ş. ULUĞ Enerji Dağ. A.Ş. 31.08.2010 940
Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş. Akcez O.G.G. 11.02.2009 600
Trakya Elektrik Dağıtım A.Ş. IC İÇTAŞ Sanayi ve Ticaret A.Ş. 30.12.2011 575
Akdeniz Elektrik Dağıtım Ak Den Enerji Dağ. ve Per. Satış Hiz. A.Ş. 28/05/2013 546
Osmangazi Elektrik A.Ş. DEDELİ Yat. İnş. Taah. Elekt. Dağ. San. Tic. A.Ş. 31.05.2010 485
Yeşilırmak Elektrik D A.Ş. ÇALIK Enerji ve Sanayi Tic. A.Ş. 29.12.2010 442
Meram Elektrik Dağıtım A.Ş. Alcen Enerji Dağ. ve. Hiz. A.Ş. 30.10.2009 440
Dicle Elektrik Dağıtım A.Ş. Dicle Enerji Yatırım Sanayi ve Ticaret A.Ş. 28/06/2013 387
Çamlıbel Elektrik Dağıtım ÇAMLI Enerji Dağ.. A.Ş. 31.08.2010 259
Fırat Elektrik Dağıtım A.Ş. AKSA Elektrik Perakende Satış A.Ş. 31.12.2010 230
Çoruh Elektrik Dağıtım A.Ş. ÇORUH Aksa Elektrik Hizmetleri A.Ş. 30.09.2010 227
ARAS Elektrik Dağıtım A.Ş. Kiler Alışveriş Hizmetleri Gıda Sanayi A.Ş. 28/06/2013 129
Vangölü Elektrik Dağıtım A.Ş. Vangölü Enerji Yatırım A.Ş. 26/07/2013 118
Toplam 12.745

8. “Havuz medyası”na dağıtım şirketleri
• 13 milyar doları bulan 18 elektrik dağıtım şirketinin
toplam satış tutarının yaklaşık üçte biri Limak-Kolin-
Cengiz üçlüsüne, üçte biri de Sabancı Grubuna ait
Kalan diğer üçte birin sahipleri arasında, Çalık, Kiler,
İçdaş, Aksa gibi öteki yandaşlar var.
• Kolin-Limak-Cengiz konsorsiyumu, 3.
havalimanından yüklenicisi, Sabah-ATV’nin ise “havuz
medya finansörleri” olarak biliniyorlar

9. Satılan
EÜAŞ ÖZELLEŞTİRMELERİ
7,6 milyar $ (2014 sonu) Tarih Milyon $
Kemerköy ve Yeniköy Termik ile Kemerköy
Liman İçtaş Enerji Üretim ve Ticaret A.Ş 07.08.2014 2.671
EÜAŞ-Seyitömer Termik Santrali Çelikler Taahhüt İnş. ve San A.Ş. 17/06/2013 2.248
Yatağan Termik Santrali
Elsan Elektrik San Ticaret A.Ş.
07.08.2014 1.091
EÜAŞ-Kangal Termik Santrali Kangal Termik Santral Elektrik A.Ş. 14/08/2013 985
EÜAŞ - Çatalağzı Termik Santrali
Demir Mad.Petrol Ür. Enerji
İnş. Tic. AŞ 21.07.2014 351
EÜAŞ-Göksu Akarsu Santralleri Nurol Enerji Üretim A.Ş. 22/03/2013 58
EÜAŞ-Kovada I, Kovada II Akarsu
Santralleri
Batıçim Enerji Elektrik Üretim
A.Ş.
07/12/2011 56
EÜAŞ-Berdan Akarsu Santralleri
Tayfurlar Enerji Elektrik
Üretim A.Ş.
01/04/2013 47
EÜAŞ-Hasanlar Akarsu Santralleri
Batıçim Enerji Elektrik Üretim
A.Ş.
01/03/2013 31
EÜAŞ-Kısık Akarsu Santralleri Kılıç Enerji Üretim A.Ş. 03/04/2013 27
EÜAŞ-Besni, Derme, Erkenek, Kernek
Akarsu Santralleri
Kayseri ve Civarı Elektrik
T.A.Ş.
05/04/2011 14
EÜAŞ-Engil, Erciş, Hoşap Akarsu
Santralleri
Tahiroğulları Petrol San. ve
Tic. Ltd. Şti.
04/06/2013 11
EÜAŞ - Kayaköy Akarsu Santrali
Veysi Mad. İnş. Nak. Pet. Tem. San.
ve Tic. Ltd. Şti.
03/11/2014 10

10. Santraller de yandaşlara…
• 2014 sonuna kadar 8 milyar dolara yaklaşan
elektrik santrallerini alanlar içinde yine AKP’ye
yandaş sermaye grupları öne çıkıyor.
• Bunlardan İçdaş, 3. Köprü ve başka kamu
projelerinini de yüklenicisi…

11. Torunlar,Çalık,Limak:
Hep tanıdık isimler
Blok satış ile özelleştirme
Satılan Alan Tarih Milyon $
BAŞKENT DOĞALGAZ DAĞITIM
A.Ş.
TORUNLAR GIDA SAN. ve
TİC. A.Ş. 31.05.13 1.162
BURSAGAZ ÇALIK ENERJİ SAN. TİC. A.Ş. 19.04.04 120
HAMİTABAT ELEKTRİK ÜRETİM VE
TİC. A.Ş.
LİMAK DOĞALGAZ
ELEKTRİK ÜRETİM A.Ş. 01.08.13 105

12. ANKARA DOĞAL ELEKTRİK ÜRETİM ve TİC. A.Ş. SATIŞLARI
778 milyon dolar
TARİH Milyon $
9 santral
Zorlu Doğal Elektrik
Üretimi A.Ş. 01.09.2008
510
Antalya taşınmazı
Öz İnş. Tur. Petrol Gıda
San. Tic. Ltd. Şti. 12.03.2012
7
Denizli'de 1 taşınmaz Zorlu Doğal Elektrik A.Ş. 11.04.2012
1
Zonguldak taşınmazı Yurtbay Seramik San. ve
Tic. A.Ş. 25.02.2014
3
İstanbul taşınmazı Birleşik Gayrimenkul
Geliştirme İnş. A.Ş. 28.10.2014
258
ADÜAŞ TOPLAMI 779

13. Cengiz İnşaat
Meram Elektrik Dağıtım
3. Havalimanı
Akdeniz Elektrik Dağıtım
Ankara Tren Garı Projesi
Ankara-İstanbul Hızlı Tren
Atasu Barajı
Boğaziçi Elektrik Dağıtım
Cengiz Holding
• Limak Holding
• Alkumru HES
• Pembelik HES
• Tatar HES
• Uzunçayır HES
• 3. Havalimanı
• Akdeniz Elektrik Dağıtım
• Ankara Tren Garı Projesi
• Boğaziçi Elektrik Dağıtım
• Ergani Çimento Fabrikası
• Kolin İnşaat
• Akköy Enerji
• Dikili Liman ve Turizm İşletmeleri
Ticaret A.Ş
• Hidro-Gen Enerji İthalat İhracat
Dağıtım Ticaret A.Ş
• Çanakkale Liman İşletmesi A.Ş
• 3. Havalimanı
• Akdeniz Elektrik Dağıtım
• Ankara İçmesuyu Gerede Projesi
• Ankara Sincan Demiryolu
• Ankara Tren Garı Projesi
• Ankara-İstanbul Hızlı Tren 3.etap

14. Çalık Holding
Aras Elektrik Dağıtım
GAP İnşaat
(Turkuvaz Medya Grubu)
Yeşilırmak Elektrik Dağıtım
Fener Balat Dönüşüm Projesi
Metropol İstanbul
Tarlabaşı Dönüşüm Projesi
Şehrizar Konakları
• Ibrahim Çeçen IC Holding
• Trakya Elektrik Dağıtım
(TREDAŞ)
• Yeniköy - Kemerköy Termik
Santrali(İbrahim Çeçen)
• 3. Köprü ve Kuzey Marmara
Otoyolu
• Ankara-İstanbul Hızlı Tren
• Antalya Havalimanı
• Bağıştaş Barajı ve HES
• Bilkent Entegre Sağlık
Kampüsü
• Bomonti Bira Fabrikası
• Kalyon Grubu
• 3. Havalimanı
• Mecidiyeköy Mahmutbey
Metrosu
• Taksim Yayalaştırma
Projesi
• Vatan Caddesi Gelirler
İdaresi Hizmet Binası
• Şile Ağva Yolu Projesi
• Kalyon İnşaat
• Turkuvaz Medya Grubu

15. • Torunlar Holding
• Başkent Doğalgaz Dağıtım AŞ
• Torunlar GYO
• Torunlar Gıda
• Torun Center
• Paşabahçe Tekel Arazisi
• Bulvar Samsun
• KİPTAŞ Finanskent
• Mall of İstanbul
• Nish İstanbul
• Kazancı Holding
• Fırat Elektrik Dağıtım
• Çoruh Elektrik Dağıtım
• Aksa Doğalgaz
• Aksa Elektrik
• Aksa Enerji

16. Zorlu Holding
Zorlu Enerji
Zorlu İnşaat
Zorlu Center
Vestel
• Sabancı Grubu
• Enerjisa Enerji Üretim,
• Enerjisa Elektrik Enerjisi Toptan
Satış,
• Enerjisa Elektrik Perakende Satış,
• Enerjisa Doğal Gaz Toptan Satış
• Enerjisa Elektrik Dağıtım A.Ş.
• Toroslar Elektrik Dağıtım
• AYEDAŞ (Anadolu Yakası Elektrik
Dağıtım)
• Başkent Elektrik Dağıtım
• Pervari , Arkun Barajı
• Doğuş Holding
• Artvin Barajı ve HES
• Aslancık HES
• Doğuş Holding
• Boyabat HES
• CNBC-e
• Doğuş Enerji
• Ankara-Sivas Hızlı Tren
Projesi Kayaş Kırıkkale Arası
• İzmir Olimpiyat Köyü
• Garanti
• NTV

17. Santral satışlarına devam…
• 2014 sonlarında EÜAŞ’a ait linyit santrallerinin
yakıt kaynaklarıyla birlikte özelleştirilmesi
uygulamasına devam edilerek Orhaneli ve
Tunçbilek termik santrallerinin Bursa Linyit
İşletmesiyle birlikte bir bütün halinde
özelleştirilmesi için ihaleye çıkıldı.
• Ayrıca Soma B Termik Santrali ile çeşitli
kuruluşlara ait taşınmazlar için özelleştirme
ihale ilanları yayımlandı.

18. 2015 Programı, s.230:
“Özelleştirme sürecek…”
• Kamu kesimi ancak piyasaların arz güvenliğini sağlamada
yetersiz kalması halinde yatırımcı olarak piyasanın sağlıklı
işleyişine katkı sunacaktır. .
• Lisansların yatırıma dönüşmesi ve yatırımların öngörülen
tarihlerde devreye girmesi için gerekli tedbirler alınacaktır.
• Kamu elektrik üretim tesislerinin önemli bir bölümü ile
dağıtım varlıklarının tümünün özelleştirilmesi
tamamlanacaktır.
• Kamu kesimi, özelleştirmelerin dışında tuttuğu santrallerle
elektrik üretimine devam edecek, iletim ve toptan satış
faaliyetlerini sürdürecektir. (Kalkınma Planı p.786)

19. İmtiyaz dağıtma hazırlıkları
• Afşin Elbistan, Konya Karapınar ve Trakya
Ergene gibi büyük linyit havzalarında, termik
santrallar kurulmak isteniyor. Yerli/yabancı
firmalardan talep garantisi-hasılat paylaşımı
şeklinde veya belirli bir süre alım garantisinin
sağlandığı Yap-İşlet veya Yap-İşlet-Devret
modeliyle teklif bekleniyor.İhaleye çıkılacak.

20. Özelleştirmeler, paylaştırma,
üretimi artırmıyor…Kaynak/ TÜİK
ENERJİ SEKTÖRÜNÜN MİLLİ GELİRDEKİ PAYI,%
1,5
1,6 1,5 1,6 1,6 1,6 1,5
1,7 1,7
1,8 1,8 1,8 1,8 1,8 1,8 1,8
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013

21. Enerjide yeni yatırım çok düşük,
kamu geri çekildi, özelinki düşük…(
Kaynak/ Kalkınma Bakanlığı veri tabanı)
Enerji Yatırımlarında Kamu-Özel payı ve Enerjinin Toplam
Yatırımlarda Payı:2006-2014(T), Milyon TL, Cari Fiy.
0
5.000
10.000
15.000
20.000
0,0
1,0
2,0
3,0
4,0
5,0
6,0
7,0
8,0
9,0
Kamu En 2.902 3.365 3.598 3.719 3.053 3.040 3.591 3.596 4.627
Özel En 3.985 4.913 5.922 8.943 9.040 9.432 15.883 8.801 8.978
Enrj/Top Yat,% 4,0 4,5 5,0 7,7 5,7 4,4 6,1 3,8 3,8
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014(

22. Özel sektör konutu enerjiye tercih ediyor
Yatırımların yüzde 16’sı konuta, yüzde 3’ü enerjiye…
Kaynak/ Kalkınma Bakanlığı veri tabanı
Özel yatırımlarda Konut ve Enerjinin payları,%
0,0
5,0
10,0
15,0
20,0
Konut payı % 12,6 10,4 14,8 14,4 13,8 13,4 16,0
Enerji payı% 3,9 7,2 5,5 4,0 6,2 3,6 3,3
2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014(T)

23. 500 Büyükte 14 enerji şirketi;payı yüzde 4,4
EN BÜYÜK 500 SANAYİ FİRMASI İÇİNDE 14 ENERJİ ŞİRKETİ,2013
Kuruluşlar Kamu/Oda
Kamu
Sıra
Özel
Sıra
Ü.Satışlar (Net)
(Bin TL)
1-EÜAŞ Elektrik Üretim A.Ş. Genel Müdürlüğü Kamu 1 - 9.264
2-Eren Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Zonguldak - 43 1.526
3-Enerjisa Enerji Üretim A.Ş. Kocaeli - 47 1.360
4-Aksa Enerji Üretim A.Ş. İstanbul - 65 1.073
5-İçdaş Elektrik Enerjisi Üretim ve Yatırım A.Ş. Çanakkale - 105 720
6-Bis Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Bursa - 120 636
7-Soma Elektrik Üretim ve Ticaret A.Ş. Kamu 8 - 633
8-Park Termik Elektrik San. ve Tic. A.Ş. Ankara - 229 381
9-Cengiz Enerji San.Ve Tic.A.Ş. İstanbul - 288 306
10-Zorlu Enerji Elektrik Üretim A.Ş. Bursa - 319 285
11-Akenerji Elektrik Üretim A.Ş. İstanbul - 383 238
12-Rasa Enerji Üretim A.Ş. İstanbul - 414 220
13-AES Entek Elektrik Üretimi A.Ş. Kocaeli - 438 210
14-Sanko Enerji San. ve Tic. A.Ş. Gaziantep - 457 200
Enerji firmaları 17.051
Enerji firmaları,% 4,4

24. YENİDEN KAMULAŞTIRMA
AKP rejimince gerçekleştirilen enerji özelleştirmeleri,
özellikle yandaş grupları palazlandırmaya dönük
kamu varlıklarını transfer işlemidir.
Enerji ve maden kaynaklarını özel sektörün geliştirme
kapasitesi olmadığı kısa zamanda anlaşılmıştır.
Enerji ve madencilik sektörleri ancak kamu
işletmeciliği ile etkin, iş güvenliğine özenli ve kamu
çıkarı kollanarak işletilebilir. Bu sektörler en kısa
sürede yeniden kamulaştırılmalıdır.