1. 2.Yeni Sonrası Toplumcu Türk Şiiri
(1960-1980)
By PresenterMedia.com

8. •İKİNCİ YENİ SONRASI TOPLUMCU ŞİİR (1960-1980)
• 1960 sonrası toplumcu şairler “İkinci Yeni”yi eleştirmiş, toplumcu şiiri
savunmuşlardır. Toplumsal temalar ağırlık kazanmış, yeni teknik ve biçim arayışları ile
dil zenginleşmiştir.
•Şiirlerde genel olarak güncel temalar işlenmiş, toplumsal duyarlık konusunda mesajlar
verilmiştir. II. Yeni şiirinin bunalım ve yalnızlık temalarının yerini “umut, güzel günler
beklentisi, mücadele, direniş” gibi temalar almıştır.
•1960 kuşağı şairleri, 1961 anayasasının sağladığı özgürlükle birlikte, Nazım Hikmet’in
kitaplarının yayımlanmasının serbestleştiği, siyasal ve güncel dergilerin yoğun olarak
okunduğu ve gündemi belirlediği bir ortamın etkisindedirler.
•“Yeni Gerçek”, “And”, “Halkın Dostları”, “Militan” gibi dergiler etrafında toplanan
şairler, şiir anlayışlarını ve ideolojilerini bu dergilerde açıklamaya çalışmışlardır.
•Marksist felsefeyi benimseyen toplumcu gerçekçi şairler, daha çok sosyal ve güncel
politikayı konu edinmişler, halkın ve işçi sınıfının sorunlarını politik bir bakışla ortaya
koymaya çalışan şiirler yazmışlardır.
•Önemli temsilcileri Ataol Behramoğlu, İsmet Özel, Süreyya Berfe, Özkan Mert, Refik
Durbaş ve Nihat Behram’dır.

9.  Umut ve yarına inanç, direnme ve isyan konuları şiire hâkimdir.
 Şairler, toplumun sözcüleri gibi şiirler yazmışlardır.
 İkinci Yeni Şiiri, kapalı bir özellik gösterirken; İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiir açık
anlatımıyla dikkat çeker.
 Biçimden çok içeriğe önem vermişler, toplumsal mesajları etkili kılmak için slogan
üslubundan yararlanmışlardır.
 İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiiri savunan şairlerde; 1940 toplumcuları ve Nazım
Hikmet, Namık Kemal, Tevfik Fikret ve Mehmet Akif gibi şairler arasında şiire toplumsal
bir işlev yükleme bakımından ortaklık vardır.

10. • Toplumculuk: Toplumda yaşayan her insanın kendisi için istediğini toplumda yaşayan herkes için ayrı ayrı
istemesidir. Toplumculuk bir ilkedir, toplumun menfaatlerinin ve varlığının kişi menfaatlerinin önünde
tutulması, her çeşit faaliyetin toplumun yararına olacak şekilde yürütülmesidir.
• Toplumculuk görüşü ikiye ayrılır: Ekonomik görüşü esas alan(mülkiyeti kabul eden) ve sosyal yapıyı temsil
eden bölüm(sosyal adalet, fırsat eşitliği…)
• Toplumcu gerçekçilik: Toplumsal olayları, aksaklıkları ve ilişkileri toplum bilimi açısından ele alarak hem
gerçekçilik hem de gelişim süreci içinde irdelemektir. Marksist ideolojinin sanatçıya yansımasıdır. Sanatın
toplum için olduğu savunulur. Marksist söylemle kent ve kentleşme sorunları ele alınır., halk ve işçi sınıfı
anlayışı dile getirilir. Sanatta estetik kaygı duyulmaz, düşünsel boyutla sanata yaklaşılır. Bireyle toplum
arasındaki çatışmayı ortadan kaldırarak bireyin gelişmesini sağlayacak bir düzeni amaçlar.
• 1960-1980 döneminde Türk şiirinde 1960 İhtilali’nden sonra yenilikler oluşmaya başlar. Ülke ve yurt sorunları
tekrar gündeme gelir. Soyuttan somuta, anlamsızlıktan anlamlıya doğru bir yöneliş başlar. Düşün ve yazın
alanımızda yeni bir dönem başlar. Kültür ve sanat alanında toplumsallaşma yaşanır. Sanatın işlevi, sanatçının
konumu, sanatın toplum ve politikayla ilişkisi gibi kavramlar tartışma ortamı yaratır.

11. • Sanata, estetik kaygılardan çok ideoloji doğrultusunda yaklaşan devrimci söylem, genel olarak şu izlekler
üzerinde yoğunlaşır:
 -Yerleşik düzeni eleştiri -Sınıf anlayışı; halk ve işçi sınıfları -Yeni bir sığınak: kadın
 -Doğa ve diyalektik diriliş -Kentleşme ve problemleri
Mevcut düzeni sorgulayan bu anlayış, gücünü anamalcı(Sermayedar) ve sömürücü düzene karşı
çıkmaktan alır.
• Sınıfsızlaşmış bir toplum kuruluncaya kadar bu karşı çıkış devam edecektir ve şair, vicdanını rahatsız
eden nu düzeni korumaya çalışan güçlerle sürekli çatışma halinde olacaktır.
• Ataol Behramoğlu, İsmet özel, Süreyya Berfe, Afşar Timuçin, Turgay Gönenç gibi şairler “yelken”
dergisi etrafında toplanıp şiirlerini yayımlar.
 1960 dönemi şiirimizde yenileşme ve özgürleşme dönemidir. Bu dönem şairleri, şiirde, dil, imge ve
biçim yönünden bir yapı kurmaya çalışırlar. Çeviri eserlere ve bilimsel düşüncenin kaynaklarına
yönelirler. 1960 kuşağı şairleri, çağdaş Türk şiirinin oluşumunda etkili olmuştur. Bu akımın şairleri
“II. Yeni”yi eleştirmiş, toplumcu şiiri savunmuşlardır. İsmet Özel ve Ataol Behramoğlu’nun 1970-1971
yıllarında çıkardıkları HALKIN DOSTLARI dergisi de bu anlayışın bir parçası olmuştur. Bu dönemde
II. Yeni etkisinden sıyrılarak düşünce yapılarını oluşturmaya çalışan şairler arasında kemal
Özer, Hilmi Yavuz, Özdemir İnce de sayılabilir.

12. •Bir süre Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde öğrenim gördükten sonra, Hacettepe
Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı’ndan mezun oldu. 18 yıl Devlet
Konservatuarı’nda Fransızca okutmanlığı yaptı.
•Şiir hayatına İkinci yeni akımının şiir estetiğiyle başlamış; şiirlerindeki imgeleri
lirik bir tarzla dile getirmiştir. Ataol B. İle halkın Dostları dergisini çıkarır. Şiirlerini
ve yazılarını dönemin önemli dergileri olan “Devinim, Papirüs, Yeni Dergi, Diriliş,
Mavera, Dergah”ta yayımlar.
• 1969 yılında büyük yankılar uyandıran ikinci kitabı Evet İsyan’da topladığı
şiirleriyle 1960 sonrası toplumcu şiirimizin önde gelen şairlerinden olmuştur.
1970’e kadar Marksist görüşle şiirlerini oluşturmuş; Amentü şiiriyle İslami
söyleme yönelmiş; mistik bir görüşü benimsemiştir. İnsanların temel sorunu olan
yabancılaşma, başkaldırı, bunaltı ve özgürlük gibi sorunlar şiirlerinin temasını
oluşturmuştur. Sınırları ihlal edilen modern insan adına dünyaya başkaldırmıştır.
1974’ten sonra İslami, mistik bir yöneliş içinde olmuştur.
Şiir: Geceleyin Bir Koşu, Evet İsyan, Cinayetler Kitabı, Celladıma
Gülümserken, Erbain , Bir Yusuf Masalı, Of Not Being A Jew
•Deneme, Söyleşi, Mektup : Üç Mesele, Şiir Okuma Kılavuzu , Zor Zamanda
Konuşmak,Taşları Yemek Yasak, Bakanlar ve Görenler ,Faydasız Yazılar, Surat
Asmak Hakkımız, Tehdit Değil Teklif, Waldo Sen Neden Burada Değilsin?, Cuma
Mektupları, Neyi Kaybettiğini Hatırla, Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar,
Tavşanın Randevusu, Kırk Hadis, Henry Sen Neden Buradasın? , Kalın Türk,
Çenebazlık
•Şairin Devriye Nöbeti (6 kitap)

14. •ATAOL BEHRAMOĞLU(1942-…)
• Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Rus Dili ve Edebiyatı bölümünü
bitirdi. . 1975'te kardeşi Nihat Behramoğlu'yla birlikte "Militan" dergisini kurdu.
Gençlik dönemi şiirlerinde Orhan Veli, Attilâ İlhan ve İkinci Yeni şiirinin ortak
özellikleri etkin. Gerçek şiir kimliği 1965-1971 arasında Papirüs, Şiir Sanatı, Yeni
Gerçek, Yeni Dergi ve Halkın Dostları'nda çıkan şiirleriyle oluştu. Bu şiirlerde
toplumcu, etkin bir edebiyat anlayışının örnekleri yer aldı.
• Üniversite yıllarında “Ataol Gürus” takma adıyla mahalli gazete ve dergilerde
yayımlanan şiirleriyle tanınmıştır. İmgeci şiir anlayışından toplumcu şiire geçerek
siyasal düşünceleri de şiirlerinde eritmiştir. Halkın Dostları dergisini ismet Özel’le
çıkarmıştır. Rus edebiyatından bşrçok eseri Türkçeye çevirmiş; Asya, Afrika Yazarlar
Birliği Lotus Ödülü’nü almıştır.
• smet Özel’le “Halkın Dostları”, Nihat Behram’la “Militan” dergilerini çıkarmış ve bu
dergilerin yöneticiliğini yapmıştır.
• İkinci Yeni etkisini taşıyan ilk dönem şiirlerinden sonra, 1970’li yıllarda işçi
sınıfının, siyasal mücadele içerisinde bulunan insanların sıkıntılarını, duygularını ve
umutlarını anlatmıştır.
• “Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var” şiiriyle geniş kesimler tarafından
sevilmiştir.
• Şiirlerini günlük konuşma diliyle, yalın ve açık bir anlatımla yazmıştır.
• Şiirler
• Bir Ermeni General (1965)
• Bir Gün Mutlaka (1970)
• Yolculuk Özlem Cesaret ve Kavga Şiirleri (1974)
• Ne Yağmur... Ne Şiirler... (1976)
• Kuşatmada (1978)
• Mustafa Suphi Destanı (1979)
• Dörtlükler (1983)

15. SÜREYYA BERFE(1943-…)
•Asıl adı, Hikmet Süreyya Kanıpak. Önceleri İkinci Yeni akımı içinde yer aldıysa
da, sonradan halk şiirinin yolundan giden başka arayışlara yöneldi. 1960 kuşağı şairleri
arasında sayıldı.
•İlk şiirlerinde İkinci Yeni akımının izleri görülür.
•1966’dan sonra halk geleneğinden beslenen yeni bir şiir dili kurmanın olanaklarını
aramış, toplumsal ve halkçı bir yönelim gösteren şiirler yazmıştır.
İlk şiirlerinde İkinci Yeni akımının etkisinde kalarak, soyutlamalara başvurdu. 1966'dan
sonra ise, halk şiirinin yolundan giden yeni bir şiir dili kurma arayışına yöneldi. İlk şiir
kitabı olan Gün Ola, bu arayışın ürünüdür
•Şiir: Gün Ola… , Savrulan, Hayat ile Şiir, Ufkun Dışında, Şiir Çalışmaları, Ruhumun,
Kalfa, Nâbiga, Seni Seviyorum,
•Foklar Söyledi Ben Yazdım, Çıkrık,
• Çocuk kitapları: İlkokullar İçin Matematik, Çocukça, Eksik Alfabe

17. Nihat Behram
Türk gazeteci, şair ve yazar. Asıl adı Mustafa Nihat Behramoğlu'dur.
Gazetecilik Yüksek Okulu'nu bitirdi. İlk şiiri 1967'de yayımlandı. 1975'te ağabeyi Ataol
Behramoğlu ile birlikte Militan dergisini ve 1979'da Yılmaz Güney ile birlikte Halkın
Dostları dergisini çıkardı. 1972'de çıkardığı ilk şiir kitabı olan Hayatımız Üstüne
Şiirler kitabı yasaklandı ve yazdıklarından ötürü 12 Mart Dönemi'nde iki yıl askeri
cezaevinde tutuklu olarak yattı.
Cezaevinden çıktından sonra bir süre gazetecilikle uğraştı. Vatan gazetesinde ele
aldığı Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'ın yaşamlarını ve mücadelelerini
anlatan yazı dizisi, çok ilgi görünce Darağacında Üç Fidan adıyla kitaplaştırıldı. Bu yazı
dizisi ve şiirleri öne sürülerek sivil mahkemelerde ve sıkıyönetim mahkemelerinde
hakkında birçok dava açıldı. 12 Eylül Dönemi'nde Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlığından
çıkarıldı.1996 yılında Türkiye'ye döndü.
Entelektüel dergisinde 2000 yılında çıkan "Özlemin Kadar" adlı şiiri özellikle beğeni
toplamıştır.
Türkiye Komünist Partisinin 9. kongresinde kürsüden okuduğu "ayaklanma çağrısı" adlı
şiiri büyük beğeni toplamıştır.
Şiirleri:Ey halk
Ayaklanma çağrısı
Gülbehayat

18. • v

19. • ARİF DAMAR(1925-2010)
• Şiir yazmaya orta birinci sınıf öğrencisi iken başladı.
Bir müddet Arif 'Barikat' takma ismiyle toplumsal
gerçekçi anlayışta şiirler yazdı. 1958 yılında
"İstanbul Bulutu" adlı kitabıyla Yeditepe Şiir
Armağanı'nı Cemal Süreyya ile birlikte aldı.
Sonraları İkinci Yeni şairlerinin yanında, imgeye
ağırlık veren bir şair olarak göründü. 1985 yılında
Melih Cevdet Anday ile ortak imza attığı "Yağmurlu
Sokak" adlı romanı yayımladı.
• Şiir: Günden Güne, İstanbul Bulutu (1958), Kedi Aklı
(1959), Saat Sekizi Geç Vurdu (1962), Seslerin Ayak
Sesleri (1975), Alıcı Kuşu Kardeşliğin (1976), Ölüm
Yok ki (1980), Ay Ayakta Değildi (1984), Acı
Ertelenirken (1985), Yoksulduk Dünyayı Sevdik
(1988), Eski Yağmurları Dinliyordum (1995)

21.  CAN YÜCEL (1926-1999)
 . Kullandığı kaba ama samimi dil ile Türk şiirinde farklı bir tarz
yaratmıştır. Eski Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’in oğludur. 1943
yılında, yakın dostu Gazi Yaşargil ile birlikte yurtdışı eğitim bursu
kazandığı halde, babası, dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel'in
" Bakan, kendi oğluna torpil yaptı derler" diyerek engellemesi
nedeniyle yurtdışına gidemedi. Ankara ve Cambridge üniversitelerinde
Latince ve Yunanca okudu.
 Şiirlerinde argo ve müstehcen sözlere çok sık yer veren, bu nedenle
zaman zaman dikkatleri üzerine çekip koğuşturmaya uğrayan Yücel, ilk
şiirlerini 1950 yılında `Yazma` adlı kitapta toplamıştır.
 Can Yücel, taşlama ve toplumsal duyarlılığın ağır bastığı
şiirlerinde, yalın dili ve buluşları ile dikkati çekti. Can Yücel'in ilham
kaynakları ve şiirlerinin konuları;
doğa, insanlar, olaylar, kavramlar, heyecanlar, duyumlar ve duygulardır.
Şiirlerinin çoğunda sevdiği insanlar vardır.
 Şiir: Yazma (1950), Her Boydan (1959, Çeviri Şiirler), Sevgi Duvarı
(1973)Bir Siyasinin Şiirleri (1974), Ölüm ve Oğlum (1976), Şiir Alayı
(1981, ilk dört şiir kitabı), Rengâhenk (1982), Gökyokuş (1984), Canfeda
(1985), Kısa Devre (1990), Kuzgunun Yavrusu (1990), Güle Güle-Seslerin
Sessizliği (1993)
 Gezintiler (1994), Maaile (1995), Seke Seke (1997), Alavara
(1999), Mekânım Datça Olsun (1999)
 Düzyazı: Düzünden, Ve Can’dan Yazılar

23. • REFİK DURBAŞ(1944-..)
• İlk şiiri İzmir'de Ege Ekspres gazetisinin sanat sayfalarında
yayınlandı. Devinim, Gösteri, Sanat Olayı, Soyut, Papirüs gibi
dergilerdeki şiirleriyle dikkat çekti. Arkadaşlarıyla birlikte 1962-1964
arasında "Evrim" dergisini, 1967'de de "Alan 67" dergisini yayınladı.
1971'de ilk şiirlerini Kuş Tufanı adlı şiir kitabında topladı. İkinci Yeni
esintisi ile başladığı şiir yaşamı, zamanla toplumcu yönelim kazandı.
Kendine özgü dili ve benzetmeleriyle, baştan beri tavrını ve varlığını
keskinleştiren, anlam kadar biçime de önem veren şiirler yazdı.
Çarşıların, işçi kızların, pazar yerlerinin, çay evlerinin dünyasını
yansıtan şair olarak tanındı. Şiirinde günlük konuşma dili içine
ustaca serpiştirilmiş eski sözcükler de kullandı.
• Şiir: Kuş Tufanı (1971), Hücremde Ayışığı, Çırak Aranıyor, Çaylar
Şirketten, Nereye Uçar Gökyüzü, Siyah Bir Acıda, Bir Umuttan Bir
Sevinçten, Meçhul Bir Aşk, Adresi Uçurum, Geçti mi Geçen
Günler, Menzil, Kimse Hatırlamıyor Nereye Uçar Gökyüzü, İki Sevda
Arasında Kara Sevda, Tilki Tilki Saat Kaç, Düşler Şairi, İstanbul
Hatırası
• Çocuk: Yedi İklim, Dört Bucak, Kırmızı Kanatlı Kartal, Denizler
Sincabı

25. • Ahmet Telli
• 1946’da Çankırı’nın Eskipazar ilçesinde doğdu. 1981'de sıkıyönetimce tutuklanarak görevine son
verildi. Aynı yıl, TCK'nın 141, 142 ve 146. maddelerinden yargılandı. Cigerhun'un şiirleri üstüne
yazdığı bir yazısından ötürü 142. maddeden kısa bir süre hüküm giydi. İlk şiiri 1961'de
yayımlandı. 1972'de yayımlanan ilk yazısına Varlık Dergisi Eleştiri Ödülü ikinciliği verildi.
1980'de Hüznün İsyan Olur kitabına Ömer Faruk Toprak Şiir Ödülü ( Metin Altıok'la birlikte );
Saklı Kalan adlı kitabına da 1982 Yazko Şiir Özendirme Ödülü verildi. Özellikle 1972'den
sonra, birçok edebiyat dergisinde yazıları, şiirleri yayımlandı. Türkiye Yazıları dergisi ( Mart
1983, sayı: 72 ) şiiriyle ilgili bir özel sayı yayımladı. *
• 1960 sonrası toplumcu gerçekçi şiirimizin ikinci kuşağında yer alan özgün şairlerden. İsmet
Özel'den sözcük seçimi ve ses tonu bakımından etkilendi. Romantik ve başkaldırıcı şiiriyle bir
yandan da Attilâ İlhan'a yakın durduğu söylenebilir.
• Şiir kitapları
• Yangın Yılları (1979)
• Hüznün İsyan Olur (1979)
• Dövüşen Anlatsın (1980)
• Saklı Kalan (1981)
• Su Çürüdü (1982)
• Çocuksun Sen (1994)
• Nida (2009)
• Diğer eserleri
• Ben Hiçbir Şey Söylemedim (2001)
• Sulara mı Yazıldı (2001)
• Buradayım Sözümde (2005)
• Ödülleri
• 1980 Toprak Şiir Ödülü Hüznün İsyan Olur kitabı ile (Metin Altıok’la paylaştı)
• 1982 Yazko Şiir Özendirme Ödülü Saklı Kalan