1. De Lerende Organisatie
Praktijkcollege: Theorie en
P ktijk ll Th i
praktijk van de Lerende
Organisatie
g
Soesterberg, 21 april 2008
Drs. D.T. (Daan) Assen MBA
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 1
2. De Lerende Organisatie
Leerdoelen
Na afloop van dit college bent u in staat om:
• d noodzaak voor organisaties om als L
de d k i ti l Lerende O
d Organisatie t opereren uit t
i ti te it te
leggen;
• de kenmerken van een Lerende Organisatie te beschrijven;
g j ;
• het onderscheid tussen Lerende Organisaties en organisatieleren weer te geven;
• de belangrijkste theorieën op het terrein van Lerende Organisaties globaal te
begrijpen en gebruiken;
b ij b ik
• uw eigen organisatie te kunnen analyseren op leerstoornissen en de kenmerken
van Lerende Organisaties.
g
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 2
3. De Lerende Organisatie
Programma
• 16.00 uur: Lerende Organisaties, organisatieleren & leerstoornissen
– Organisatieleren (Argyris & Schön)
– De Lerende Organisatie & Leerstoornissen (Senge)
– Casus: NASA
• 18.00 uur: Pauze
• 19.00 uur: Ontwerpen van Lerende Organisaties
– The Learning Company (Pedler)
– Leervermogen Analyseren (Garvin)
– Casus: Oticon
– Instrumenten voor de Lerende Organisatie
• 20.00 uur: Afsluiting
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 3
4. De Lerende Organisatie
Wat i
W is een Lerende O
d Organisatie?
i i ?
Een organisatievorm die individueel leren stimuleert om waarde te creëren in de
g
vorm van innovatie, efficiency, afstemming op de omgeving en
concurrentievoordeel (Johnson & Scholes).
Een organisatie die het leren van al haar leden (medewerkers, leveranciers, klanten)
faciliteert en zichzelf continu transformeert (Pedler & Burgoyne).
Een organisatie waar mensen hun capaciteiten om de resultaten te bereiken die ze
ti t i
wensen continu vergroten, waar nieuwe d k t
denkpatronen ontstaan, waar collectieve
t t ll ti
ambitie de ruimte krijgt en waar mensen continu leren om samen te leren (Senge).
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 4
5. De Lerende Organisatie
Uitdagingen van de 21e Eeuw
• Technologische innovatie
• Hyperconcurrentie
H ti
• Globalisering en een globale economie
• Nieuwe arbeidsrelaties en werkomgevingen
• Nieuwe business modellen
• Kennis en leren als kritische concurrentiefactoren
• Diversiteit en mobiliteit
• Demografische veranderingen
• E l ti iin verandering en chaos
Escalaties d i h
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 5
8. De Lerende Organisatie
Hoe leren organiseren?
Leren van andere
organisaties
BRON (benchmarking)
Extern
Leren door
ontdekking
Leren van eigen Leerconcept
Zelf ervaring
Leren door
experimenteren
Leren van andere
Bedrijfsonderdelen
(kennismanagement)
Intern TIJD
Verleden Heden Toekomst
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 8
9. De Lerende Organisatie
Theoretisch fundament
Basistheorie:
• A i & S hö (1978) O
Argyris Schön (1978): Organizationall L
i ti Learning
i
• Senge (1990), The Fifth Discipline
• Pedler (1997) The Learning Company
(1997),
• Garvin (2008), Is Yours a Learning Organization?
Gerelateerde disciplines:
• Strategie & leiderschap, Kennismanagement, Competentiemanagement,
Organisatieontwikkeling,
Organisatieontwikkeling Human Resource Development (HRD)
(HRD),
Kwaliteitsmanagement (TQM/CI), Innovatiemanagement
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 9
10. De Lerende Organisatie
Organisatieleren is het
proces van ontdekken en
herstellen van fouten in de
organisatie (Argyris 1977)
(Argyris,
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 10
11. De Lerende Organisatie
Organisatieleren (Argyris & Schön)
• Single-Loop Leren: operationeel leren door het ontdekken en herstellen van
fouten waarbij doelen en beleid gelijk blijven
blijven.
• Double-Loop Leren: dieper leren door het ontdekken en herstellen van fouten,
waarbij de fundamentele normen en doelen van de organisatie wijzigen (adaptieve
organisatie).
• Deutero Leren: meta-leren, waarbij ook het eerder geleerde en het vermogen tot
leren binnen de organisatie subject is om b.v. leerstoornissen opheffen (duurzame
organisatie)
organisatie).
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 11
12. De Lerende Organisatie
Organisatieleren (Argyris & Schön)
Consequenties &
veranderingen
Huidig mentaal
model
Actie Ontdekken
Keuze Nieuw mentaal
model
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 12
13. De Lerende Organisatie
Kritische incidenten
• Incidenten waarvan een organisatie iets moet leren
• Incidenten die een organisatie ten gronde kunnen richten
• Voorbeelden: Fokker zakt door landingsgestel, verontreinigde
babyvoeding, IRT-affaire, Bouwfraude, Space Shuttle.
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 13
14. De Lerende Organisatie
Kritische incidenten
Fase 1:
Cultureel geaccepteerde overtuigingen
Fase 2:
Incubatie periode
Fase 3:
Aanleiding of trigger
Fase 4:
Gevolgen van de crisis
Fase 5:
Reddingsfase
Fase 6:
Leren
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 14
15. De Lerende Organisatie
Vijfde Discipline (Senge)
• Persoonlijk meesterschap: hoge mate van beheersing van het vak of de
kunde.
kunde
• Mentale modellen: het kunnen blootleggen van onbewuste denkbeelden,
veronderstellingen en ideeën die gedrag sturen (mindmapping &
scenario’s).
)
• Gemeenschappelijke visie: gedeelde visie ontwikkelen op basis van
individuele visies van medewerkers.
• Teamleren: vaardigheid om in teams tot synergie te komen op basis van
dialoog (collectief IQ hoger dan som individueel IQ)
• S d k h
Systeemdenken: vermogen om samenhang van gebeurtenissen te zien en
b i i
op basis hiervan veranderingen te realiseren
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 15
16. De Lerende Organisatie
Leerstoornis 1: Ik ben mijn positie
• Ik ben mijn beroep in plaats van ik oefen mijn
beroep uit
• Weinig oog voor ander posities en actoren
in het systeem
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 16
17. De Lerende Organisatie
Leerstoornis 2: De vijand zit buiten
• Externe attributie
• Weinig oog voor oorzaken van problemen die
binnen de organisatie zelf liggen
• Buiten en binnen als afzonderlijke systemen
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 17
18. De Lerende Organisatie
Leerstoornis 3: Illusie van het heft in handen
• Proactief is in veel gevallen reactief
• Problemen aanpakken voordat ze verder
uitgroeien is een next best oplossing
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 18
19. De Lerende Organisatie
Leerstoornis 4: Fixatie op gebeurtenissen
• Fixatie op (schokkende) gebeurtenissen leidt de
aandacht af van onderliggende patronen en
structuren
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 19
20. De Lerende Organisatie
Leerstoornis 5: De gekookte kikker
• Wees alert op sluipende ontwikkelingen
die uiteindelijk het bedrijf te gronde
kunnen richten
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 20
21. De Lerende Organisatie
Leerstoornis 6: Gebrek aan leren door ervaring
• Ervaring geeft leereffect als consequenties
worden ondervonden van beslissingen of
handelingen (leerhorizon)
g ( )
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 21
22. De Lerende Organisatie
Leerstoornis 7: Competenties van het Management
• MT niet in staat om de leerstoornissen te
verhelpen door skilled incompetence
• Slechte prestaties onder druk
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 22
23. De Lerende Organisatie
Casus: Space Shuttle
Organisatieleren & leerstoornissen
• C h van de S
Crash d Space Sh ttl Ch ll
Shuttle Challenger
• Crash van de Space Shuttle Columbia
• Gang van zaken rond Space Shuttle Discovery
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 23
24. De Lerende Organisatie
Casus: Space Shuttle
Conclusies
• Ch ll
Challenger en Columbia verongelukt door f l iin
C l bi l kt d falen
het systeem van de organisatie
• Ruimtevluchten met tekortkomingen werden
g
geaccepteerd (gedeelde visie)
• Patroon van incubatie periode is hetzelfde
• MManagement f l
t falen
• Druk door aantal geplande ruimtevluchten
• Ontwerpen niet begrepen en getest door engineers
(persoonlijke bekwaamheid)
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 24
25. De Lerende Organisatie
The Learning Company (Pedler) Strategie
• Lerende benadering
van strategie
• Participatieve
besluitvorming
Intern gericht Structuur Extern gericht
• Informatief • Ondersteunende • Grenswerkers als
• Formatief accounting structuren omgevingsverkenners
• Interne uitwisseling • Intercompany leren
• Beloningsfexibiliteit
Leermogelijkheden
• Leerklimaat
• Mogelijkheden voor
persoonlijke ontwikkeling
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 25
26. De Lerende Organisatie
Leervermogen analyseren (Garvin)
“Is Yours a Learning Organization?” (HBR Toolkit, 2008)
• Omgeving die leren ondersteunt
– Psychologische veiligheid
– Waardering
W d i van di diversiteit
it it
– Openheid voor nieuwe ideeën
– Tijd voor reflectie
• Concrete leerprocessen
– Leerprocessen die genereren, verzamelen, interpreteren en verspreiden stimuleren
• Leiderschap dat leren stimuleert
p
– Leiders die het belang van probleemanalyse, kennisdeling en reflectie benadrukken
stimuleren het leervermogen
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 26
31. De Lerende Organisatie
Casus: Oticon
• Spaghetti Organisatie (hiërarchie doorbreken)
• Multi-jobs (persoonlijke b k
M lti j b ( lijk bekwaamheid)
h id)
• Mondelinge communicatie (snelheid van kennisdeling)
• Papierloos kantoor (informatie snel terug te vinden)
• Open werkplekken
• Multidisciplinaire teams
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 31
32. De Lerende Organisatie
Leiderschap en de lerende organisatie
• Openheid voor alternatieve opvattingen
• Creëren
C ë van een cultuur van lleren ( d
lt (ondernemen, risico)
i i )
• Waarde van probleemanalyse, kennistransfer en reflectie benadrukken
• Stimuleren van actief luisteren en doorvragen
• Durven toegeven dat je iets niet weet
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 32
33. De Lerende Organisatie
Corporate University
Advanced Knowledge Knowledge
Training Department Backbone Factory
(operational) (tactical) (strategical)
Goal • Efficiency • Alignment • Competitive
advantage
Relation • Indirect re-active
Indirect, re active • Direct re active
Direct, re-active • Direct pro-active
Direct, pro active
to strategy
Activities • Coordinating training • Develop and rollout • Strategic innovation
activities learning initiatives in the corporation
based on corporate via learning and
strategy research
Source: Rademakers
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 33
34. De Lerende Organisatie
Corporate University
strategisch
Leer
concept
Functies, rollen, competenties
Vaktechnische Persoonlijke & tactisch
Organisatie-
kennis & management
ontwikkeling
vaardigheden vaardigheden
planning & logistiek
leermanagement systemen
g y operationeel
administratie & managementinformatie
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 34
36. De Lerende Organisatie
Leerinfrastructuren: formeel leren
Learning
•Employees Management System
•Business Managers
Business Catalog,
Catalog Competency
•Resource Managers Management, Ordering,
Authorisation & Tracking
Virtua Corpora Univer
Human
al
E-Learning
E Learning Platform
Virtual Classroom, Resource
AICC/IMS/
Secure Login
Communities, Information
Collaboration & System
Assessment
ate
/SCORM
E-Testing Platform
Internet
rsity
Content
Management System
Ontwikkeling, Opslag,
Conversie &
Release Management
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 36
37. De Lerende Organisatie
Terugblik
• Organisatieleren: is het proces van leren in organisaties dat naar aanleiding van
incidenten en problemen dat leidt tot correcties of fundamentele veranderingen
(reactief, verbeterend)
• Lerende organisatie: Een lerende organisatie is een organisatie die is ingericht
om leren en kennisproductie systematisch te faciliteren om daarmee
concurrentievoordeel op te bouwen (proactief, vernieuwend).
• Organisatieleren vindt in ieder organisatie plaats, maar niet iedere organisatie is
plaats
een lerende organisatie.
• Verschillende bouwstenen bepalen de mate waarin een organisatie een Lerende
O
Organisatie iis.
i ti
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 37
38. De Lerende Organisatie
Implementeren van de Lerende Organisatie?
Wat
W t gaat u
t
morgen
anders
doen?
Lerende Organisaties www.atrivision.com Dia 38
39. De Lerende Organisatie
Atrivision
P.O.
P O Box 545 Hengelosestraat 705
7500 AM Enschede 7521 PA Enschede
The Netherlands The Netherlands
t: +31 (0)53 4836360 f: +31 (0)53 4337415
e: info@atrivision.com i: www.atrivision.com
www.atrivision.com Dia