Averros

1. ENDÜLÜS’TE BİR İSLAM
DÜŞÜNÜRÜ
İBNİ RÜŞD -AVERREOS
Dr. Vural YiğitDr. Vural Yiğit
22.08.201522.08.2015

2. BATI İSLAM DÜNYASIBATI İSLAM DÜNYASI
ENDÜLÜS EMEVİLERİENDÜLÜS EMEVİLERİ
Endülüs Emevi Devleti İspanya’da, (M.S.756)
yılında kurulmuştur. Başkenti Kurtuba’dır.
Emevîler İspanya'da tam bir İslam egemenliği
kurmuşlardı. Bilim, sanat ve kültür alanında
eserler verdiler.
Dünyanın en ünlü medresesi olan Kurtuba
Medresesi’ni kurdular.
Endülüs Devleti, Franklar'ın saldırıları
sonucunda zayıfladı ve 1031 yılında yıkıldı.

3. BENİ AHMER DEVLETİBENİ AHMER DEVLETİ
«Gırnata» merkez olmak üzere İspanya’da
kuruldu. (1232)
Elhamra Sarayı gibi büyük eserler yaptılar.
İspanya'da Hıristiyan birliğinin kurulması ile
Hıristiyan saldırıları sonucunda yıkıldı.(1492)
Böylece İspanya'da Müslüman etkinliği sona
ermiş oldu.
Burada yaşayan Müslümanlar ve Museviler,
Kemal Reis komutasında bir donanma ile
Osmanlı Devletine getirildi.

5. BENİ AHMER DEVLETİBENİ AHMER DEVLETİ
1232-1494

6. İspanya’da Endülüs Eserleri

7. İSPANYA’DA İSLAM
DÜŞÜNÜRLERİ
Bu dönemde İspanya; İslam, Hıristiyan ve
Yahudi kültür geleneklerinin bir arada yaşadığı
ilginç bir yerdir.
Burada yetişen bilim adamları; Felsefe, dinsel
inanç ve eski Yunan'dan beri sürüp gelen felsefi
düşünceleri uzlaştırma çabası içine girer.
Endülüs’te yetimiş en büyük islam
düşünürlerinden biri «İbni Rüşd» idi.

8. İBNİ-RÜŞD-AVERREOSİBNİ-RÜŞD-AVERREOS
(1126-1198)(1126-1198)
Endülüslü-Arap felsefeci ve hekim, felsefe, fıkıh,
matematik, astronomi ve tıp alimidir.
Kurtuba'da doğdu ve Marakeş, Fas'ta öldü.
1160'ta Sevilla kadısı oldu ve hizmeti boyunca
Sevilla, Kurtuba ve Fas'ta birçok davaya baktı.
Ailesi de kadılık yapmıştır.
Pek çok kitap ve Aristo'nun eserlerine şerhler-
yorumlar ile bir de tıp ansiklopedisi yazdı .
Eserleri,1200 lerde, Arapça'dan, İbranice'ye ve
diğer dillere çevrildi.

9. İbni Rüşd-Averreos,
Rafael’in Ünlü Athena
okulu tablosunda, büyük
filozofların arasında yer
almaktadır.

10. İbni Rüşd Felsefesi
İbni Rüşd'e göre, felsefe öğrenmek dini bir
zorunluluktur.
Din, var olanlara akılla bakmayı ve
değerlendirmeyi zorunlu kılmaktadır.
Başka dinlerin ve ideolojilerin fikirlerini
öğrenmek de aynı şekilde zorunludur.
Gerçek her nerede ise alınır ve yararlanılır.
Eskilerin kitaplarındaki bilgilerle, dinin
bildirdikleri amaç bakımından benzemektedir.

11. FELSEFE ANLAYIŞI
İbni Rüşd'e göre felsefe becerisi
olanlar bunu toplumun ilerlemesi
için kullanmalıdır.
Ancak bunlara nadiren rastlandığı
için hükümdar olmalarını
sağlayacak sayıya hiç bir zaman
ulaşamayacaklardır.
Sıradan insanlar ise yasaları,
din ve bilimsel öğretiyi
sorgulamamalıdır.

12. Cordoba’da
İbni Rüşt
heykeli

13. FELSEFE ANLAYIŞI
İbn Rüşd’e göre, akıl ve felsefe, gerçeğe
ulaştırıcı en önemli yaşamsal araçtır.
Ona göre İslam'la, felsefe arasında bir
çatışma yoktur.
Kişinin hem felsefe, hem din yoluyla
doğruya ulaşabileceğini düşünmüştür.
Evrenin sonsuz, varlığın başlangıçsız
olduğuna inanırdı.

14. FELSEFİ GÖRÜŞLER
Felsefenin, varlık kavramı altında toplanan
bütün nesneleri konu edinen bir disiplin
olduğunu belirtmiştir.
Bu nedenle düşünce sisteminde felsefe, teolojiden
önce gelir.
Bununla birlikte, felsefe ve teolojiden her birinin
kendisine özgü bir işlevi olduğunu söylemiştir.
İslam dünyası ve Endülüs'teki serbest düşünce
hayatını etkilemiştir.
Bu etkiler Avrupa’yı ve Latin Amerika’yı kapsar.

15. FELSEFİ ESERLERİ
En önemli felsefî eseri, «Tehâfüt-ül
Tehâfüt/Çelişkilerin Çelişkileri» adını taşır.
Bu eserde, Gazali'nin «Tehâfüt-ül Felâsife
/Felsefelerin Çelişkileri» kitabındaki İslama
karşı olma iddialarına karşı, Aristo felsefesini
savunur.
«Faslu'l-makâl ve el-Keşf an minhâci'l-
edille» isimli iki risalesinde ise felsefe-din
ilişkilerini konu alır.

16. VARLIK ANLAYIŞI
Felsefenin temel konusunun varlık
olduğunu, felsefenin varolanı, genel bir
bütünlük içinde insana verileni açıklamaya
çalıştığını söyler.
Bütün varlık türlerinin en tepesinde bulunan
yüce bir varlık olarak Allah'a, yalnızca var
olandan, beş duyu ile algılanıp akıl ilkeleri
ile açıklanan varlıklardan yola çıkarak
gidebileceğimizi belirtmiştir.

17. İBNİ RÜŞD VE ARİSTO
İbn Rüşt, Aristo'nun eserlerinden yaptığı, bugün
Batı'da pek çoğu unutulmuş, tercüme ve
şerhleriyle(yorumlarıyla) ünlüdür.
1150'den önce Avrupa'da Aristo'nun eserlerinin
birkaç tercümesinden başkası yoktu ve bunlar
da din adamlarınca incelenmiyorlardı.
Batı'da Aristo'nun mirasının yeniden
keşfedilmesi, İbn Rüşd'ün eserlerinin 12. yüzyıl
başlarında Latince'ye tercümesiyle başlamıştır.

18. ARİSTO ELEŞTİRİLERİ
İbn Rüşd'ün Aristo üzerine çalışmaları otuz
yıllık bir dönemi kapsar.
Erişemediği "Politika" dışında onun bütün
eserlerine şerhler (Yorumlar) yazmıştır.
İbn Rüşd'ün düşünceleri, Hristiyan skolastik
gelenekten, Aristo'nun mantık çalışmalarına
değer veren, Thomas Aquinas ve diğerleri
tarafından özümsenmiştir.
Thomas Aquinas gibi meşhur filozoflar, ona
"Şârih" (Yorumcu) diyorlardı.

19. İbni Rüşt ve Aquino’luThomas

20. ŞERHLER -YORUMLARI
Felsefe üzerine
sayısız eseri vardır.
Aristo'nun Organon
külliyatı üzerine
küçük, orta ve
büyük olmak üzere
pek çok şerhi
vardır.
Bunları sıralayalım:
Organon'a Giriş
Şerhi
İkinci Analitikler
Şerhi
Diyalektika Şerhi
Sofistika Şerhi
Poetika Şerhi
Retorika Şerhi
Devlet Şerhi

21. EDEBİYATTA İBNİ RÜŞD
Orta Çağ'ın Avrupalı skolastikleri ondan
etkilenmiş ve saygı göstermişlerdir.
Dante,, «İlahi Komedya» da İbn Rüşd'ün, diğer
büyük filozoflarla beraber, «İltifatın üne borçlu
olunduğu" söyler.
İbn Rüşd, Doğu ve batıdaki pek çok düşünür ve
yazarı etkilemiştir.
Eserleri Latince ve daha pek çok dile çevrilmiştir.
Ünü Latin Amerika’ya ve Arjantin’e kadar uzanır.

22. Jorge Luis BORGES- (1899-1986)
AVERROES'İN ARAYIŞI
Arjantinli yazar Jorge Luis
Borges'in "Ölüm ve Pusula" adlı
kitabında "Averroes'in Arayışı"
başlıklı bir öyküsü vardır.
Tarihin iki farklı döneminde,
farklı kültür ikliminde yaşamış iki
büyük filozofun, entelektüel varlıklarıyla
buluştuğu bu öyküde, kültürler arası
iletişimin, kimi zaman ne kadar

23. AVERREOS’UN ARAYIŞI
İbn Rüşd, Endülüs'ün cennet gibi bahçelerinden
birinde oturmuş, rengârenk çiçek açmış ağaçlardan
gelen ıtırlı rahiyaları içine çekerek Aristo'nun
"Retorik" adlı kitabını yorumlamaktadır. Karşısına
"tragedya" ve "komedya" diye iki terim çıkar.
Bunları nasıl anlaması gerekir? Ne anlam
vereceğini bir türlü bilemez.
Başvurabileceği bütün kaynaklara bakar.
Bulunabilecek bütün sözlükleri tekrar tekrar inceler.
Ama ne anlama geldiklerini bir türlü kavrayamaz.

24. AVERREOS’UN ARAYIŞI
Sözcükleri, içinde yer aldıkları bağlama göre
anlamlandırmaya çalışır. Beyhude! Zihninde
bunlara ilişkin kavramları bir türlü yerli yerine
oturtamaz. Çünkü, kendi yetiştiği kültür
ikliminde bu kavramlar yoktur. "Tragedya" ve
"komedya" Yunan'a özgü kavramlardır.
İslam'da böyle şeyler olmaz. O nedenle bunlara
karşılık olabilecek terimler de yoktur.
Zamanın Müslüman Endülüs'ü her bakımdan
Batı'dan ileridir. Ancak kültür farklı bir şeydir.

25. BORGES’İN YANILGISI
İslam dünyası Aristoteles’in Poetika’sını
tanıyordu. Ya çeviri, ya da özet yoluyla Arap
yazarları buradaki çeşitli tragedya kavramlarını
değişik terimlerle karşılamışlardı…
Bu tanışıklıktan ne yazık İslam dünyasında bir
dramın varlığını söyleyemeyiz. Ancak bir dramın,
bir tragedyanın doğumu için, ritüel ve mithos’a
uygun ortam, ve koşullar yeterliydi.
Metin And, «İslamda Tragedya (Trajedi) Kahramanı
ve Tragedya Örnekleri»

26. İbni Rüşt, İslam felsefesi, felsefe, tıp, astronomi,
mantık, gramer gibi pek çok konularda, 20.000
sayfayı aşkın eser vermiştir.
Aristo, platon ve El-Gazali gibi düşünür ve
yazarlara karşı düşünce ve felsefe geliştirdi.
Onların eserlerindeki çelişkileri ortaya koydu.
Endülüs‘te 12. yüzyılın sonralarında yayılan
bağnazlık dalgasıyla, Kurtuba yakınlarında bir
yerde hapsedildi ve 1198 de Fas, Marakeş 'te
vefat etti.
ÇELİŞKİLERİN ÇELİŞKİLERİ

27. İbni Rüşt ile Yeni- Platoncu düşünür Porfiryus
(MS 234-305) arasında hayali tartışma

28. SONUÇ
Endülüs (Andalus). 711-1492 yılları
arasında, İber Yarımadası'nda Arapların
etkisi altında bulunan bölgelere verilen
isimdir.
Tarık bin Ziyad’ın İspanya’ya ayak
basması ile başlayan ve yaklaşık 780 yıl
süren, İslam varlığı, sanat bilim, kültür ve
felsefe açısından önemli bir dönemdir.

29. DEVAM EDECEK
Müslümanların İber Yarımadasındaki
varlığı daha sonraları da devam etti.
Vatanı İspanya olan müslüman ve
yahudilerin (Moriskolar),1609 yılında
İspanya'dan sınır dışı edilmesiyle son buldu.
Endülüs-Osmanlı ilişkileri, ayrıca ele
alınacaktır.
V.Y

30. Kaynaklar:
Louis Borges, «Ölüm ve pusula»
http://www.msxlabs.org/forum/soru-cevap/295
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0bn_R%C