Philosophy of Nature

1. ANADOLU DOĞAANADOLU DOĞA
DÜŞÜNÜRLERİDÜŞÜNÜRLERİ
Dr. Vural Yiğit

2. ANADOLU VE FELSEFEANADOLU VE FELSEFE
●
M.Ö. VI. yüzyılda dogmaların ve mitlerinM.Ö. VI. yüzyılda dogmaların ve mitlerin
karanlığından, özgür düşünce ile biliminkaranlığından, özgür düşünce ile bilimin
aydınlığına ilk kez Batı Anadolu'da geçilmiştir.aydınlığına ilk kez Batı Anadolu'da geçilmiştir.
●
Doğanın belirli ve değişmez yasalarınDoğanın belirli ve değişmez yasaların
olduğunu sezen Miletos’lu öncüler, doğaolduğunu sezen Miletos’lu öncüler, doğa
olaylarının oluşumunu, özgür düşünce yöntemiolaylarının oluşumunu, özgür düşünce yöntemi
ile ele almışlar ve pek çok bilimin temelleriniile ele almışlar ve pek çok bilimin temellerini
atmışlardır.atmışlardır.
●
Bu bilim adamları ''İyonya Doğa Filozofları''Bu bilim adamları ''İyonya Doğa Filozofları''
veya ''Miletos okulu'' olarak da anılmaktadırlar.veya ''Miletos okulu'' olarak da anılmaktadırlar.
●
Böylece doğa felsefesinin de yeşerdiği yerBöylece doğa felsefesinin de yeşerdiği yer
Anadolu toprakları olmuştur..Anadolu toprakları olmuştur..

3. M.Ö 55O-600 AKDENİZ VEM.Ö 55O-600 AKDENİZ VE
KARADENİZDE KENT ŞEHİRLERİKARADENİZDE KENT ŞEHİRLERİ

4. ANADOLU’NUN ANTİKANADOLU’NUN ANTİK
KENTLERİKENTLERİ
●
Antik dönemlerde, Batı Anadolu, OrtaAntik dönemlerde, Batı Anadolu, Orta
Anadolu ve Karadeniz kıyılarında, Polis adıAnadolu ve Karadeniz kıyılarında, Polis adı
verilen pek çok “Yarı-özerk” Kent vardı.verilen pek çok “Yarı-özerk” Kent vardı.
●
Bu kentlerde toplum, geniş bir aile gibiBu kentlerde toplum, geniş bir aile gibi
yaşardı.yaşardı.
●
Her kent [site] toplumsal bir kurumdu.Her kent [site] toplumsal bir kurumdu.
●
Bu kentsel birlik, toplumsal yaşamı 2000 yılBu kentsel birlik, toplumsal yaşamı 2000 yıl
boyunca etkiledi.boyunca etkiledi.
●
Kentliler için “İNSAN OLMANIN ANLAMI”Kentliler için “İNSAN OLMANIN ANLAMI”
vardı.vardı.
●
Köle yaşamı da yaygındı.Köle yaşamı da yaygındı.

5. ANTİK KENT YAŞAMIANTİK KENT YAŞAMI
●
EKONOMİ
Ticaret ağırlıklı
●
KAMUSAL ALANLAR
Tapınak, tiyatro, stadyum, agora gibi büyük, geniş, değerli
malzemelerle (mermer) inşa edilmiş mekanlar yaygındı.
●
İNANÇ
Her kentlinin kendi tinsel (spiritual), ahlaksal(moral) ve
düşünsel (intellectual) potansiyelinin farkına varmasına
olanak verirdi.
POLİTİKA-YÖNETİM
●
Cumhuriyetçi erdem modeli?

6. ANTİK KENTİN KURUMSALANTİK KENTİN KURUMSAL
YAPI ÖĞELERİYAPI ÖĞELERİ
●
AKROPOLİS–Kutsal alan. Genellikle kente egemen
bir tepede yer alır.
●
AGORA – Kent meydanı; Pazar yeri, dükkanlar.
●
KAMU YAPILARI–Sivil toplantı yerleri; Meclis;
tholos, mahkeme, çeşme.
●
TİYATRO– Anfi şeklinde, Dionysos festivalleri;
dans, pantomim, komedi, tregedya, ilahiler, siyasal
toplantılaın yapıldığı görkemli yapılar.
●
STADYUM – Yarışmalar, sportif gösteri alanları.
●
KONUTLAR -Barınma, özel yaşam, teras evler.

7. ŞEHİRCİLİK ÖRNEĞİ PRİENEŞEHİRCİLİK ÖRNEĞİ PRİENE
• Bouletron, Kent
konsey Binası.
• Izgara yol yerleşme
düzeni.
• Drenaj ve
Kanalizasyon sistemi
• Görkemli anfi-tiyatro
• Birçok Amerikan kenti
bu sistemi örnek aldı.
(Newyork, Washigton)

8. DÜŞÜNCE ODAKLI YAKLAŞIMLARDÜŞÜNCE ODAKLI YAKLAŞIMLAR
●
FELSEFE
●
Her şeyin ölçütü insan
●
Akıl yolu-usa vurma
●
Doğanın devingenliği
●
TEMEL DÜŞÜNCETEMEL DÜŞÜNCE
●
Doğayı anlama
●
Doğa ile baş etme
●
UYGULAMA
●
Mühendislik
●
Matematik-geometri
●
Sanat- şehircilik

9. DOĞANIN YASALARIDOĞANIN YASALARI
●
Anadolu düşünürleri, Evrenin “sürekli devinim içinde
olduğunu” savunan diyalektik bir yaklaşımı sergiliyorlardı.
●
“Değişmezler, değişkene dönüşür, nedenler sonuç olur, dizgeler
gelişir ve kendilerini ortaya çıkaran koşulları parçalar.” tezini
ortaya atmışlardı.
●
Evren, var olan ve evrim geçiren ve koşulların dönüşümünü
zorlayan çelişkiler nedeniyle değişim içindedir.
●
“Varlıklar, onları oluşturan zıt kuvvetlerin etkisiyle değişir; Bu
varlıkları oldukları gibi görüyoruz çünkü onları oluşturan zıt
kuvvetler geçici olarak dengededirler.”

10. ANADOLU DOĞA DÜŞÜNCESİANADOLU DOĞA DÜŞÜNCESİ
●
Anadolu’da, dirimselcilik(vitalizm). Hem doğada hem de
toplumda, önceden belirlenmiş bir yönde gidişin olduğu
düşüncesi üzerinde yükseliyordu.
●
Bütünsellik bir yandan değişimi dikkate alıyor, diğer yandan
doğanın, Evrenin anlaşılması sürecini belli bir amaç ile
açıklamaya çalışıyordu.
●
Yaşam özgürce devinen, bağımsız olaylar dizisi değildi.
Değişimle süregelen, “karmaşık-karşıt” etkileşimler
sonucunda ortaya çıkıyor olmalıydı.
●
Organizmanın hem nesnel hem de öznel olduğunu,
organizmayla çevresi arasındaki etkileşimi anlayabilmek için
diyalektik bir çözümlemenin gerektiğini ortaya
koyduklarından dolayı;
●
Anadolu Doğa düşünürlerine tüm insanlık çok şey borçludur.

11. DD
●
Bir organizma ve hatta insan toplumuyla, çevresi
arasında diyalektik bir ilişki vardır.
●
Doğanın bir parçası olmak üzere, “organizma ve
çevresi” veya “insan toplumuyla çevresi”
(birbiriyle gerilim-karşıtlık içinde) bir tek olgu
olarak vardır.
●
Organizma veya insan toplumu varlığını
sürdürebilmek için çevresine bağımlıdır ve her iki
varlık da organizma ve çevre ilişkileri nedeniyle
dönüşüme uğrarlar,
●
Ancak “Birbirlerini tamamen belirleyemezler”
DOĞANIN DİYALEKTİĞİDOĞANIN DİYALEKTİĞİ

12. ANADOLU DÜŞÜNÜRLERİ VEANADOLU DÜŞÜNÜRLERİ VE
DOĞADOĞA
●
Anadolu doğa düşünürleri, dirimkürenin
(biosphere) oluşumu, tarımsal alanların kaynağı
ve yaşamın ortaya çıkışı gibi düşüncelerin
“entelektüel-AKILCI temelini” oluşturmuşlardır.
●
Bu bilim insanlarının doğanın diyalektiğine
yaklaşım biçimi sanıldığı gibi bilimi dışlayan bir
yaklaşım değildi.
●
O zamanlardaki bilimsel bulguların çoğunun
özünü oluştururken, toplumsal dogmaların da
eleştiri kaynağıydı.

13. DÜŞÜNCENİNDÜŞÜNCENİN KAYNAĞIKAYNAĞI
●
Bu aşamada sormamız ve üzerinde
düşünmemiz gereken soru:
●
Mitolojinin yoğun olarak yaşandığı
dönemde Anadolu topraklarında;
“Akılcı düşünce ve bilim”
Nasıl ortam buldu ve yeşerdi?

14. BİLİM VE FELSEFEBİLİM VE FELSEFE
●
Bilimin ilk filizleri bu topraklardan fışkırmış, bir
çok ünlü bilim adamı (kendi deyimleri ile doğa
bilimcileri) günümüzde farkına varmadan, geçip
gittiğimiz yörelerde yaşamıştır.
●
Örneğin;
''Söyle tanrıça, Peleus oğlu Akhilleus'un öfkesini
söyle..... ''
Diyerek başlayan, yaklaşık 30.000 dizelik
destanla 10 yıl süren TROYA SAVAŞI'nın 50
günlük bir bölümünü ölümsüzleştiren
HOMEROS, Batı Anadolu'da Symrna'da (İzmir)
doğmuştu.

15. ANADOLU DOĞAANADOLU DOĞA
DÜŞÜNÜRLERİDÜŞÜNÜRLERİ●
Felsefenin kökleri Batı Anadolu'da İyonya'da, özellikle
Miletos'da atılmıştır.
●
Bu bilim adam ve düşünürlerin en eskisi ve en ünlüsü
THALES Miletos'ta doğmuştur.
●
Bu ünlü matamatikçi ve filozof, M.Ö. 28 Mayıs 585
tarihinde olacak güneş tutulmasını önceden hesaplayıp
haber vermesi ile ün kazanmıştır.
●
Eski Lidya bölgesindeki bazı demir filizlerinin demir
üzerindeki çekim etkisini ilk gözlemleyenlerden
birisidir.
●
Geometrinin birçok önemli teoremleri hala onun adını
taşımaktadır.
●
Doğa felsefesi üzerine ilk denemeler de ona aittir.

16. YERYÜZÜNDE İLKLERYERYÜZÜNDE İLKLER
●
İzmir, Aliağa yakınlarında kıyıda kurulmuş antik
Kyme kentinde, MÖ.390'da doğan EPHOROS ilk
dünya tarihinin (Historisi) yazarıdır.
●
30 kitaplık eserinde, «Herakleides'lerin
dönüşü»ünden, Perinthos'un(Marmara Ereğlisi)
kuşatılması»na kadar (MÖ. 1069 -340) bütün tarihi
ve coğrafi bilgileri bir araya getirip, sonraki çağlar
için örnek bir dünya tarihi yazmıştır.
●
Daha sonraki tarihçiler, özellikle DIODOROSOS bu
eserden yararlanmıştır.

17. İLK BİLİMCİLERİLK BİLİMCİLER
●
Anadolu'da yaşamış ERASISTRATOS anatomi
biliminin kurucusu olarak kabul edilir.
●
ERASISTRATOS'un hocası da Knidoslu bir hekim
olan KYRYSIPPOS'tur. MÖ.IV yüzyılda bitkilerin
yararları üzerine bir araştırma yapmıştır.
●
MÖ.II. yüzyılda İznik'te doğan Hipparhos, antik çağın
en önemli astronomi bilginlerinden biri idi.
●
Güneşin ve ayın görünür çaplarındaki değişmeleri
ölçmek için özel bir alet icat etmişti.
●
800 kadar yıldızın konumlarını kesin olarak belirlemiş
ve aydınlatma güçlerine göre sıralayarak astronomide
ilk gerçek ve bilimsel yıldız kataloğunu hazırlamıştır.

18. ŞEHİRCİLİK VE PLANLAMAŞEHİRCİLİK VE PLANLAMA
●
MÖ. V. yüzyılın ikinci yarısında yaşamış
Miletos’lu HIPPODAMOS şehir planlamacılığının
kurucusu sayılır.
●
Aristo, Politika adlı ünlü eserinde: şehirleri
semtlere ayırmayı onun bulduğunu, Piriene'nin
sokak planını yaptığını belirtmektedir.
●
On bin nüfuslu bir şehir tasarlamış ve çeşitli
açılardan bölümlere ayırmıştır.
●
Bu şehircilikteki bu bölümleme tasarımı, hala
Hippodamos yöntemi olarak anılmaktadır.

19. ASTRONOMİASTRONOMİ
●
M.Ö. 315'e doğru Mersin yakınlarında Soloi'de
ARATOS ''Phainomena'' (Gökle ilgili olaylar)
adlı eserinde devrindeki astronomi bilgilerini
topluca ele almıştır.
●
''Diosemeia'' (Gökyüzü olayları) adlı eserinde
hava değişikliklerini haber veren belirtilerin
dökümünü yapmıştır.
●
Bu eseri meteorolojinin ilk temel kaynaklarından
birisi sayılmaktadır.

20. TIP VE TARIMTIP VE TARIM
●
İzmir, Ahmetbeyli ilçesinde yer alan Apollon tapınağı ve
kutsal bilicilik merkezi ile ünlü “Klaros” ta doğan
NIKANDROS MÖ. II. yüzyılın en önemli hekim, filolog ve
yazarlarındandı.
●
Yılanların ve zehirli böceklerin sokmalarına karşı
kullanılacak ilaçları anlatan ''Theriake'' adlı eseri panzehirleri
konu almaktadır.
●
Günümüze bir kaç satırı kalmış olan ''Georgika-Ziraat
hakkında”, “Melissourgika-Arıcılık Hakkında” eserleri
yazmıştır.
●
Ayrıca, Ovidius'un ünlü Metemorphoses'ine kaynaklık etmiş
''Heteroioumena'' (Değişmeler) adlı bir eseri vardır.

21. VE DİĞERLERİVE DİĞERLERİ
●
MÖ. IV. yüzyılda dünyanın kendi ekseni üzerinde yirmi dört
saatte döndüğünü söyleyen ilk düşünürlerden biri olan
HERAKLEIDES HERAKLEIADA bu gün ki Karadeniz
Ereğlisi'nde doğmuştur. Eflatun'un öğrencilerindendir.
●
MÖ. IV. yüzyılda yaşamış Milet’li KADMOS’un “Miletos'un
kuruluşu”nu konu alan eseri, nesir halindeki en eski tarih
eseri sayılmaktadır.
●
M.Ö. VI. yüzyılda yine Milet'te yaşamış HEKATAIOS, o
günkü Doğu ve Batı dünyasının yaşayan halklarının gelenek
ve göreneklerini anlatan ''Dünya gezisi'' ve büyük ailelerin
geçmişlerini anlatan ''Soyağaçları'' adlı iki eser yazmıştır.
●
Burada ''tarih'' kelimesi ilk kez araştırma anlamı ile
kullanılmıştır.

22. HALİKARNAS’LI HERDOTHALİKARNAS’LI HERDOT
●
Tarihin babası ise hiç süphesiz Halikarnassos'lu
(Bodrum) HERODOT'tu. M.Ö.484 yılında
Halilarnas (Bodrum) da doğmuştur.
●
Karialı soylu bir aileye mensuptu ve epik şair
Panyasis'in de akrabasıydı.
●
''..........İnsanoğlu'nun yaptıkları zamanla
unutulmasın diye” başlayan diyerek başladığı
dokuz kitaplık anıtsal eseri, bilimsel tarihçiliğin
ilk büyük eseri kabul edilmektedir.

23. ÇOK YÖNLÜ HEREDOTÇOK YÖNLÜ HEREDOT
●
İletişim- Pers saldırısının öncesinde saçları tıraşlanan bir
kölenin kafasına yazılan uyarı mesajı, saçlarının uzaması
sayesinde gizlice iletilmiştir.(stenografi)
●
Heredot egzersiz ve masajın hastalıkların tedavisinde masaj
kullanımı(Öfloraj)
●
Tarihin babası olduğu kadar "Yalanların Babası" adı da
verilmiştir.
●
Herodot belli bir olay veya süreç hakkında gerçeği bilmiyorsa
veya kendine bildirilen sıkıcı gerçekler kendi inançlarına
uymuyorsa, o olay veya süreç hakkında birkaç değişik
alternatif vermekte ve bunlardan hangisinin kendi düşüncesine
göre daha olası olduğunu bildirmektedir.
●
Olağanüstü bir hoşgörü ve tarafsızlık duygusuna sahip bir
kişilik olarak bilinir.

24. ANAKSIMANDROSANAKSIMANDROS
●
MÖ.610'a doğru Miletos'ta doğmuştur.
●
Miletos Okulu'nun Thales'ten sonraki
yöneticisidir.
●
Kutup yıldızının göklerdeki yerini belirlemiştir.
●
İlk dünya haritasını yapan ilim adamı olarak
bilinir.
●
Güneş ekseninin eğriliği ve güneş saatinin de
onun buluşu olduğu kabul edilmektedir.
●
Evrim kuramının da öncülerindendir.

25. EFESLİ “HERAKLİT”EFESLİ “HERAKLİT”
●
İyonyalı Doğa filozoflarının en önemlilerinden biri olan
HERAKLİT MÖ.550'de Efes'te doğmuş ve burada yaşamıştı.
●
Daha önceki madde teorilerini ele alıp irdelemiş, doğada
hiçbir şeyin olduğu gibi kalmayıp sürekli şekil değiştirdiğini
ileri sürmüştür.
●
“Aynı akarsuda iki defa yıkanılamaz” deyişi(fragmanı) çağlar
boyu onu ünlü kıldı.
●
Karşıt elementlerin (Düşüncelerin) birbiri ile çatışmasından
gelişim doğduğunu ileri sürmüştür.
●
Ünlü Alman düşünür Nietzsche onun için, «Dünya her zaman
gerçeğe muhtaçtır, o halde her zaman Herakleitos'a
muhtaçtır.»Diyerek onun insanlık tarihi açısından ne denli
önemli bir kişi olduğunu ortaya koyar..

26. EUDOKSOS PLINIUSEUDOKSOS PLINIUS
●
Muğla ilimizin Datça yarımadasının ucunda
kurulu antik Knidos'ta yaklaşık MÖ.406'da
doğdu.
●
EUDOKSOS PLINIUS bir yıla 365 gün 6 saat
değerini veren ilk astronomdu.
●
Onun bulduğu «Eşmerkezli küreler» varsayımı
geleneksel astronominin hareket noktası
sayılmaktadır.
●
Arkhimedes Aksiyomu adı verilen aksiyomda
kullandığı ilk "Orantılı Doğrular Kuramını" da
ona borçluyuz.

27. APPOLLONIOSAPPOLLONIOS
●
MÖ. 262'de Antalya yakınında antik Perge şehrinde
doğan APPOLLONIOS MÖ. III. yüzyılda
geometride araştırmalarında en büyük başarıları
elde etmiş matematikçi ve astronomlardan birisiydi.
●
Matematiğin bir bilim olarak yaratıcılarından biri
olarak kabul edilir.
●
Konikler üzerine büyük bir inceleme kitabı yazdı.
Özellikle iki etekli koni, bir düzlem tarafından
kesilince yerine göre bir elips, bir parabol veya
hiperbol elde edilebileceğini gösterdi.
●
Ayrıca konik kesitlerin odaklarının varlığını ispat
etmiştir.

28. THEODOSIOSTHEODOSIOS
●
Marmara bölgesinde MÖ. II. yüzyılda yaşamış ve
Bithynialı olarak anılmış astronomi bilgini ve
matematikçi THEODOSIOS bugün de kaynak
olarak kullanılan üç önemli eser bırakmıştır.
●
Küre üzerine çizilmiş çeşitli dairelerin en basit
özelliklerini anlattığı küre geometrisi ile ilgili
''Küreler üstüne'', ''Günler ve geceler üstüne'' ve
«Yükselti değişikliklerine göre gökyüzün» nün
görüş uzaklığını inceleyen eseri, onun adına bilim
tarihinde ayrı bir yer kazandırmıştır.

29. KLEOSTRATOSKLEOSTRATOS
●
MÖ. V. yüzyılda Bozcaada'da doğup yaşayan
KLEOSTRATOS astronomide «Oktaeteris ya da
sekiz yıllık çevrimi» ni bulan kişi olarak kabul
edilir.
●
Plinius'a göre de bugün kullandığımız burç
işaretleri sistemini ilk düşünen astronomi bilgini
odur.
●
Ve daha niceleri ......

30. DÜŞÜNÜRLER YURDU ANADOLUDÜŞÜNÜRLER YURDU ANADOLU
●
APELLES : Efesli, Antik dönemin en ünlü
ressamlarından
DIPHILOS : Sinoplu Tragedya yazarı
HIKESIOS : İzmirli hekim
ZEUKSIS : Pamukkale'de Tıp Okulu kuran
EUNAPIOS : Sardeisli felsefe tarihçisi
KANANITES : Tarsuslu Sezar'ın hocası
PARRHARIOS : Efesli ressam
PHILEMON : Tarsuslu komedi yazarı
SKYLAKS : Karyandalı coğrafyacı

31. BİLİMADAMI VE DÜŞÜNÜRLERBİLİMADAMI VE DÜŞÜNÜRLER
GEÇİDİGEÇİDİ
●
ARISTEAS : Marmara adalı Arismaspias destanının yazarı
DAPHITAS : Bergamalı Gramerci
DEMETRIOS : Scepsisli Gramerci
DEMETRIOS : Samsunlu matematikçi
DIOGENES : Sinoplu ünlü filozof
DIODOROS : İassoslu Mantıkçı
DIOGENES : Tarsuslu gezgin filozof
DIONYSOS : Bodrumlu Roma Tarihçisi
DIONYSODROS : Samsunlu matematikçi
LUKIANOS : Samsatlı ünlü Romalı yazar
EPIKTETOS : Pamukkale'de doğan ünlü filozof
ARIANOS :İzmitli, Büyük İskender ve Anabasisi'nin yazarı
HERMODOROS : Efesli Roma kanunlarının hazırlayıcısı
HERMOTIMOS : Urfa'lı, ruhun her şeyin nedeni olduğunu
söyleyen ilk düşünür

32. ANADOLU’NUNANADOLU’NUN
“DÜŞÜNCE BEREKETLİ” TOPRAKLARI“DÜŞÜNCE BEREKETLİ” TOPRAKLARI
●
APELLIKON : Teoslu (İzmir Sığacık) Bibliofillerin piri, kıta
dostu.
ZENODOTS : Efesli kütüphaneci
MIMNERMOS : Kolophonlu ünlü şair
GALENOS : Bergamalı, antik çağın en ünlü hekimi
BIAS : Eskiçağın “Yedi Bilgesinden” Pireneli, hukukçuların
piri
DIOTIMOS : Edremitli dilbilimci
ARKESILAOS : Çandarlı’lı filozof
HIPPONAKS : Efesli şair
STRABON : Amasyalı, Roma döneminin en önemli ve ünlü
coğrafyacısı
KSENOPHANES : Kolophon'lu Monoteizmin ilk öncüsü

33. DAHA ÖNCELERİ DE VARDI.DAHA ÖNCELERİ DE VARDI.
BU BEREKETLİBU BEREKETLİ
TOPRAKLARDAN KİM BİLİRTOPRAKLARDAN KİM BİLİR
DAHA NELER VE KİMLERDAHA NELER VE KİMLER
GELDİ GEÇTİ?GELDİ GEÇTİ?