Direkt indirmek için bu linki kullanabilirsin. http://bit.ly/1KPXjsl

1. BOLİVYA
ÜLKE RAPORU
Hazırlayan : İnci Selin AYDIN
Ankara - February, 2013

2. BOLİVYA
Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler
Temel Sosyal Göstergeler
Yüzölçümü
1.098.581 km 2
Yönetim Şekli
Cumhuriyet
Devlet Başkanı
Juan Evo MORALES Ayma (22 Ocak 2006’dan bu yana)
Nüfusu
10,4 milyon (2010 yılı resmi tahmin) 10,4 milyon (2012 tahmini)
Resmi Dili
İspanyolca (resmi), Quechua (resmi), Aymara (resmi) ve diğer yerel diller
Din
%95 Roma Katoliği, %5 Protestan (Evanjlist)
Başkent
La Paz
Başlıca Şehirleri
Santa Cruz, La Paz, Sucre, El Alto, Tarija, Cochabamba, Potosi
Etnik Yapısı
%30 Quechua, %30 melez (beyaz ve Amerikan Kızılderili), %25 Aymara, %15 beyaz
Kaynak: CIA The World Factbook
EIU Bolivia Main Country Report, Temmuz 2012.
Temel Ekonomik Göstergeler
2010 a
2011 a
2012 b
2013 b
2014 b
Nominal GSYİH (milyon Dolar)
19.504
23.775
26.247
29.386
-
Kişi Başı GSYİH* (ABD Doları)
4.785
5.053c
5.292
5.556
-
4,1
5,2
4,8
4,5
4,3
Reel GSYİH Artışı (%)
Gayrisafi Tarım Üretimi Artış Hızı (%)
-1,2
3,1
2,8
3,0
2,8
Tüketici Fiyat Enflasyonu (ort, %)
2,5
9,9
4,7
6,1
6,9
Tüketici Fiyat Enflasyonu (yıl sonu, %)
7,2
6,9
5,5
6,5
6,3
Mal İhracatı, fob (milyar Dolar)
6,2
8,4c
9,3
10,1
10,8
Mal İthalatı, fob (milyar Dolar)
4,9
7,2c
7,7
8,4
9,0
Cari Denge (milyar Dolar)
0,9
0,6c
0,9
1,0
0,9
Cari Denge (GSYİH’nin %’si)
4,6
2,7c
3,3
3,3
2,8
Dış Borç (yıl sonu; milyar Dolar)
5,3
5,5c
5,9
6,0
6,1
Döviz Kuru Bs:ABD$ (ort)
7,07
6,99
6,95
6,88
6,83
Döviz Kuru Bs:€ (yıl sonu)
9,37
9,72
8,91
8,68
8,55
a Gerçekleşen b EIU öngörüsü c EIU tahmini * Satın Alma Gücü Paritesi ile
Kaynak: EIU Bolivia Main Country Report, Temmuz 2012.
Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar
CAN, CELAC, FAO, G-77, IADB, IAEA, IBRD, ICAO, ICC, ICRM, IDA, IFAD, IFC, IFRCS, ILO, IMF, IMO,
Interpol, IOC, IOM, IPU, ISO (karşılıklı), ITSO, ITU, LAES, LAIA, Mercosur (ortak), MIGA, MINUSTAH,
MONUSCO, NAM, OAS, OPANAL, OPCW, PCA, UN, UNASUR, UNCTAD, UNESCO, UNFICYP, UNIDO,
Union Latina, UNMIL, UNOCI, UNWTO, UPU, WCO, WFTU, WHO, WIPO, WMO, WTO.
Genel Bilgiler
Coğrafi Konum
Güney Amerika’nın ortasında yer alan ve denize kıyısı olmayan Bolivya, Brezilya, Arjantin, Paraguay,
-, 2013
2 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

3. Şili ve Peru ile komşudur. Ülke topraklarının %2,78’i ekilebilir topraklardan oluşmaktadır.
Siyasi ve İdari Yapı
Bolivya Devleti, 1825 yılında İspanya’nın egemenliğine son veren ve ülkeye bağımsızlığını kazandıran
Simon Bolivar ile anılmaktadır. 1982 yılında demokrasi ilan edilmiştir. Bolivya idari olarak 9 eyaletten
oluşmaktadır. Bu eyaletler; Beni, Chuquisaca, Cochabamba, La Paz, Oruro, Pando, Potosi, Santa Cruz
ve Tarija’dır.
Bolivya’da Devlet Başkanı ve Başkan Yardımcısı, 5 yıllık bir dönem için halk tarafından (1. tur), ya da
Meclis tarafından (2. tur) seçilmektedir. Meclisin iki biriminden biri olan Temsilciler Meclisinde 5 yıl
görev yapan 130 üye, Senatörler Meclisinde ise 36 üye mevcuttur. Ocak 2009’da oylamaya sunularak
kabul edilen yeni anayasa ile ekonomik gelişimde devletin rolü artırılmıştır. Son başkanlık seçimi Aralık
2009’da yapılmış ve Evo Morales oy çoğunluğu ile yeniden seçilmiştir. Ekim 2011’de 4 yüksek
mahkemeye hakim atanması için ilk kez yargı seçimleri yapılmıştır.
Nüfus ve İşgücü Yapısı
Yaklaşık 11 milyon nüfusa sahip olan Bolivya’da uzun zamandır hızlı bir nüfus artışı görülmektedir.
Nüfus artış hızı %1,7 olup, bu artış trendinin önümüzdeki yıllarda da devam edeceği,1980’li yıllarda 5,4
milyon olan toplam nüfusun 2020 yılında 11,6 milyona ulaşacağı öngörülmektedir.
Yaş ortalaması son yıllarda yükselmekle birlikte (22,5), ülke nüfusu hala birçok Latin Amerika ülkesine
kıyasla gençtir. nüfusun %34,6’sı 0–14 yaş arasında, %60,7’si 15–64 yaş arasında, %4,6’sı ise 65
yaşın üstündedir. Ülkedeki okur-yazarlık oranı %86,7 olup, ülkedeki eğitim standartlarının diğer Latin
Amerika ülkeleri ile kıyaslanınca daha geride olduğu görülmektedir. Nüfusun %51,3’ü yoksulluk
sınırının altında yaşamakta olup, gelir dağılımı adaletsizdir. 2010 yılı verilerine göre Bolivya nüfusunun
%67’si kentlidir.
2011 yılı için 4,3 milyon olarak tahmin edilen toplam işgücünün %32’si tarım, %20’si sanayi ve %48’i
hizmetler sektöründe istihdam edilmektedir. Bolivya, uzun yıllardır ülkedeki yoksulluk, politik ve sosyal
istikrarsızlık gibi sebeplerle Arjantin, Brezilya, Şili, İspanya ve ABD gibi ülkelere işgücü ihraç
etmektedir. Dünyadaki Bolivya nüfusunun yaklaşık %7’si Bolivya dışındaki ülkelerde yaşamaktadır.
Doğal Kaynaklar ve Çevre
Bolivya’nın başlıca doğal kaynakları; teneke, doğal gaz, petrol, çinko, volfram, antimon, gümüş, demir,
kurşun, altın, kereste ve hidroelektriktir. Ülkenin başlıca tarım ürünleri; soya fasulyesi, kahve, koka,
pamuk, mısır, şeker kamışı, pirinç, patates ve Brezilya cevizi olmakla beraber; imalat sanayi
madencilik, döküm, petrol, gıda, tütün, el sanatları, hazır giyim ve mücevherattan oluşmaktadır.
Özellikle Mart-Nisan aylarında ülkenin kuzey-doğusunda görülen sellerin, Şili sınırına yakın And
Dağlarında Irruputuncu ve Olca-Paruma volkanlarında volkanik faaliyetlerin sıkça görüldüğü Bolivya’nın
başlıca çevre sorunları tarım amaçlı ve tropik keresteya olan uluslararası talep nedeniyle ormanlık
arazilerin tahribi, aşırı otlatma ve modern olmayan tarımsal yöntemlerin yol açtığı erozyon, kuraklık,
biyoçeşitliliin yok olması, içme ve sulama sularındaki endüstriyel kirliliktir.
Genel Ekonomik Durum
Ekonomik Yapı
İhracatta ve ticaret hacminde meydana gelen artışla Bolivya ekonomisi 2010 yılında canlanmış ve aynı
yıl %4,1 büyüme kaydetmiştir. Ülkenin birikmiş uluslararası rezervleri de makroekonomik istikrara
katkı yapmaktadır. 2011 yılında ise enerji fiyatlarındaki artışla ekonominin %4,4 büyüdüğü tahmin
edilmektedir. Guyana’dan sonra Güney Amerika’nın en yoksul ikinci ülkesi olan Bolivya’da yoksulluk
oranı %26 civarındadır. Her yıl işgücü piyasasına katılan 120.000 kişi olmasına rağmen ancak 30.000
kişiye iş imkanı yaratılabilmesi, yoksulluğun başlıca sebeplerindendir. Ekonomide kayıt dışılık oranı
%60’dır.
Ekonomide Geleceğe Yönelik Beklentiler
İç talepteki büyümenin ve doğal gaz üretimindeki artışın desteklediği ekonomik büyümenin 2012-16
döneminde de ortalama %4,2 oranında devam etmesi beklenmektedir. Küresel ekonomideki
yavaşlamaya bağlı olarak yurt dışı kaynaklı riskler devam etmekle birlikte, ülkede bir resesyon veya
finansal kriz beklenmemektedir. Üretilen doğal gazın ihraç edildiği başlıca ülkeler olan Brezilya ve
Arjantin’in de ekonomik açıdan riskli ülkeler içinde olmaması, büyümenin devam edeceğini
göstermektedir. Ülkedeki iş potansiyelinin ve nitelikli çalışan sayısının düşük olması, orta vadede daha
yüksek oranlı bir büyüme potansiyelinin önündeki en büyük engellerdir.
2011 yılında %5,1 büyüyen Bolivya ekonomisindeki büyümede etkili olan özel tüketim harcamalarını
reel gelir artışı, artan kamu istihdamı, yardım programları ve sübvansiyonlar desteklemektedir.
Kamunun tüketim harcamalarının ise seçimler öncesinde 2012-14 döneminde ortalama %6,3 gibi
Bolivya Ülke Raporu
3 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

4. yüksek bir oranda artması beklenmektedir. 2011 yılında %17,1 artış kaydeden sabit yatırımlar ise
hidrokarbon ve elektrik sektörlerindeki altyapı yatırımları neticesinde yine artmaya devam edecektir.
İthalat artışının devam edeceği yönündeki tahminler ise ekonomik büyümeye olumsuz katkı yapacaktır.
Doğal gaz üretiminin yanı sıra madencilik üretiminde de yeni düzenlemenin uygulamaya geçirilmesi ile
birlikte orta vadede artış beklenmektedir. İşlenmiş metallere yönelik talep artışı ile, imalat sanayinin
2012-16 döneminde ortalama %3,5 büyümesi öngörülmektedir. Ancak deniz aşırı büyük pazarlara
erişimin ve rekabetçiliğin kısıtlı olması, sektördeki büyümeyi de sınırlamaktadır. Konut ve altyapı
projeleri sayesinde inşaat faaliyetlerinde %6,6 oranında bir genişleme beklenirken, kamunun
uyguladığı fiyat kontrolleri ve ihracat kısıtlamaları nedeniyle tarım üretiminde aynı dönemde %2,8 artış
gerçekleşeceği öngörülmektedir.
Sektörler
Tarım ve Hayvancılık
Tarım sektörü Bolivya’da işgücünün üçte birine istihdam sağlayan önemli bir sektördür. Soya fasulyesi,
koka yaprağı, şeker ve kereste başlıca ihraç ürünleridir. Tarımda üretkenlik bölge standartlarına göre
düşüktür.
Sanayi
İmalat sanayi GSYİH’nin %10,2’sini oluşturmakta ve işgücünün %7,4’ünü istihdam etmektedir. Büyük
ölçüde hazır giyim, dayanıksız tüketim malları ve metal işleme sektörlerinden oluşan imalat sanayinin
ağırlığını, yerel düzeyde üretim yapan küçük işletmeler oluşturmaktadır.
Madencilik
Madencilik sektörü ihracatın yarısından fazlasını oluşturan, ülkede 500 yıldan fazla bir geçmişe sahip
olan en önemli birkaç sektörden biridir. Ülkenin maden kaynakalrının yalnızca %10’unun çıkarıldığı
tahmin edilmektedir. Madencilik sektörü ülke ihracatının yaklaşık %26’sını (2011 yılında 2,4 milyar
Dolar) oluşturmaktadır.
Dünyanın en büyük kalay üreticisi olan Bolivya aynı zamanda zengin altın, bakır, kurşun, gümüş, çinko,
antimuan, volfram, sülfür, potasyum ve boraks yataklarına sahiptir. Ülkenin resmi verileri, Bolivya’nın
dünyanın en büyük lityum rezervine sahip olduğunu göstermektedir. Çinko işleme tesislerinin yapımı ve
ülkenin güneydoğusunda demir cevheri çıkarılması çalışmaları da gündemdedir.
Turizm
Turizm de büyük potansiyele sahip olmakla birlikte, bu sektörden elde edilen gelir GSYİH’nin yalnızca
%2’sini oluşturmaktadır. 2011 yılında reel olarak %2,8 artan turizm gelirlerinde 2012 yılında benzer bir
artış, orta vadede ise daha fazla gelişme beklenmektedir.
Enerji
1990’larda özelleştirilen elektrik şirketlerinde bir kısmı Eylül 2009’da Bolivya Devleti tarafından
millileştirilmiştir. Elektrik üretim kapasitesinin %80’ini oluşturan en büyük üç elektrik üretim şirketi
(Corani, Guarachi ve Valle Hermoso) ve bir elektrik dağıtım şirketi 2010 yılında ulusallaştırılarak ENDE
(Ulusal Elektrik Şirketi) bünyesine katılmıştır.
Bolivya Hükümeti, sanayileşmenin ön koşullarından biri olarak elektrik üretiminin artırılması ve ülkenin
uzun vadede elektrik ihraç eden bir ülke konumuna getirilmesi için yaptığı uzun vadeli planlarda
sektöre 10 yıl içinde 5,7 milyar Dolar değerinde yatırım yapılmasını öngörmüştür. 2010 yılında acil
eylem planı kapsamında toplamda 160 megavat kapasiteli beş yeni elektrik üretim tesisinin kurulması
için 175 milyon Dolar ayrılmıştır.
Ülkede elektriğe olan talep her yıl arttığından, üretim kapasitesinin artırılması için yeni yatırımlar
gerekmektedir. Hükümet hidroelektrik santrallerinde enerji üretimine daha sıcak bakmakta olup,
2012-2022 döneminde yeni HES ihaleleri açılması planlanmaktadır. San Jose (120 megavat) ve
Miguillas (167 megavat) hidroelektrik santrallerinin 2015 yılı itibarıyla faaliyete geçirilmesi
öngörülmektedir.
Bankacılık
Bankacılık sistemi son yıllarda güçlenmiş olmasına karşın, en büyük altı banka toplam mevduatın
%82’sini oluşturmaktadır ve özel sektörün krediye erişim imkanları artmaktadır.
Doğrudan Yabancı Yatırımlar
-, 2013
4 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

5. Doğrudan Yabancı Yatırımların Görünümü
Bolivya Merkez Bankası verilerine göre, 2010 yılında Bolivya’ya DYY akışı %33 artışla 915 milyon Dolar
olarak gerçekleşmiştir. Hidrokarbon ve madencilik sektörleri, son yıllarda en fazla yatırım çeken
sektörler olup, 2010 yılında toplam GSYİH’nin %58’ini oluşturmuştur. 2008 yılında Bolivya, net
uluslararası yatırım pozisyonunu negatiften pozitife çevirmiştir.
DYY Stok ve Akım, Net Uluslararası Yatırım Pozisyonu (milyon Dolar)
2006
2007
2008
2009
2010
5.058$
Toplam DYY Stok
5.485$
5.998$
6.421$
6.869$
GSYİH’nin %’si
%44
Toplam DYY Akım
582$
GSYİH’nin %’si
%42
%36
953$
%5
1.302$
%7
%37
687$
%35
915$
%8
%4
%5
Hidrokarbon
50$
296$
376$
325$
310$
Madencilik
340$
268$
478$
92$
220$
Sanayi
52$
123$
102$
49$
280$
Elektrik
14$
8$
52$
25$
-7 $
Ticaret ve Hizmetler
125$
258$
294$
196$
112$
-3.418$
-549$
2.149$
3.238$
3.321$
Net Uluslararası Yatırım Pozisyonu
GSYİH’nin %’si
%-30
%-4
%13
%19
%17
Kaynak: Bolivya Merkez Bankası
Ülkeler İtibarı ile Doğrudan Yabancı Yatırımlar
2009 yılına dek ABD, Bolivya’daki en büyük yatırımcı ülke iken, 2010 yılında İspanya, İsveç ve Fransa
gibi Avrupa ülkelerinin gerisinde kalmıştır.
Ülkeler İtibarıyla DYY (milyon Dolar)
2006
İspanya
İsveç
Fransa
ABD
Brezilya
2007
2008
2009
2010
4
50
25
145
268
0
242
339
22
169
38
13
36
22
89
272
322
295
162
81
17
75
155
96
77
Diğer
251
252
452
241
230
Toplam DYY
582
953
1.302
687
915
Kaynak: Bolivya Merkez Bankası
Ülkedeki Serbest Bölgeler (Özel Ekonomik Bölgeler)
Bolivya’da El Alto, Cochabamba, Santa Cruz, Oruro, Puerto Aguirre ve Desaguadero şehirlerinde toplam
9 adet serbest ticaret bölgesi bulunmaktadır. Serbest bölgelerde yatırım yapan yerli ve yabancı
şirketler, serbest bölge içi faaliyetlerinde gümrük vergisinden ve ulusal vergilerden muaftır. Serbest
Bölgeler Konseyi (CONZOF), bu bölgelerde gerçekleşen tüm sanayi ve ticari işlemleri denetlemekle
yükümlü kuruluştur.
Yatırımlara Sağlanan Teşvikler
Bolivya Hükümeti, halihazırda elliden fazla sektörde sahiplik ve işletme hakkını elinde tutmaktadır. Bir
şeker fabrikası, bir havayolu şirketi, bir süpermarket zinciri, bir ambalaj, fabrikası, bir çimento
fabrikası, bir inşaat şirketi, kağıt ve karton fabrikaları, süt ve sert kabuklu meyve fabrikaları işletmekte
olan Hükümetin bu kamu kuruluşlarından elde ettiği gelir yıldan yılda artmaktadır. 2011 yılında kamu
sektörünün (kamu iktisadi teşebbüsleri, kamu yatırımları ve kamu mal ve hizmet alımları toplamı)
GSYİH’ye katkısı %34’ü geçmiştir. Hükümet, 2011 yılında, gelecek beş yıllık dönemde mevcut ve yeni
işletmelere 30 milyon Dolar’dan fazla yatırım yapacağını duyurmuştur.
Hükümet tarafından belirlenen bir Yönetim Kurulu, kamu işletmelerinin idaresinden sorumludur. Her
Bolivya Ülke Raporu
5 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

6. yönetici bir Bakanlığı temsil etmekte olup, kararlarında kamu görevlilerine danışmak zorundadır. Özel
sektör şirketleri, devlet tarafından sübvanse edilen kamu şirketlerini haksız rekabete yol açtıkları
yönünde eleştirmektedir. Yürürlükteki yasalarda kamu şirketlerine öncelik tanınmasına ilişkin bir
hüküm bulunmamaktadır. Ancak bu şirketlerin yönetimine ilişkin spesifik bir kanun da mevcut değildir.
Dolayısıyla hidrokarbon, elektrik ve iletişim gibi sektörlerde faaliyet gösteren kamulaştırılan şirketler,
faaliyetlerini özel şirket statüsünde yürütmektedir. Bu sayede teknisyen ve yöneticilere daha yüksek
ücret verilebilmekte ve ihale süreçlerindeki bürokrasiden uzak kalınabilmektedir.
Bolivya’nın yatırım ortamı uluslararası sıralamalarda düşük skorlar almakla birlikte, ülkedeki yatırım
ortamının değişim sürecinde olduğu söylenebilir. 2009 Anayasasına uyum için 100’den fazla kanun ve
yönetmelik değişikliği beklenmektedir. 2010 ve 2011 yıllarında telekomünikasyon, ulaştırma, emeklilik
ve gümrük kanunlarında reform yapılmıştır. Emeklilik kanunu ile işveren katkı payı işçi ücretlerinin
%4,76’sından %1,76’sına çıkarılmıştır. Gümrük kanunu ile kaçakçılığa uygulanan cezalar artırılmıştır.
İlerleyen yıllarda iş, yatırım ve ticaret kanunlarının yanı sıra hidrokarbon, elektrik ve madencilik
şirketlerinin işletilmesi ile ilgili de yeni kanun hazırlıkları beklenmektedir.
Genel anlamda yabancı yatırıma açık bir ülke olan Bolivya’da yürürlükteki Yabancı Yatırım Kanunu’nda
(1990 yılı 1182 sayılı Kanun) yerli ve yabancı şirketlere eşit muamele yapılacağı belirtilmektedir. Ancak
yatırım ve şirketlere ilişkin hukuki belirsizlik nedeniyle yabancılarda yatırım yapmaya ilişkin bir çekince
oluşmaktadır. Yeni Anayasaya göre, Bolivya uluslararası tahkim mahkemelerini tanımamaktadır (Madde
320). Uygulamada ise henüz netlik oluşmamıştır.
Yayın sektörü haricinde yerel firmaların yabancı şirketlerde pay sahibi olması zorunluluğu yoktur.
Ulusal güvenliğe ilişkin ve doğal kaynaklarla ilgili sektörlerde de yabancı yatırıma izin verilmemektedir.
Dış Ticaret
Genel Durum
Dış ticaretinde 2004 yılından bu yana düzenli olarak fazla veren Bolivya, 2009 yılında küresel ekonomik
krizin olumsuz etkilerine rağmen bu performansını korumuştur. 2011 yılında ülke ihracatında %33,
ithalatında ise %43 artış gerçekleşmiştir. Dış ticaret fazlası %4 azalan Bolivya’nın dış ticaret hacmi ise
%37 artmıştır. Bolivya, 2011 yılında Latin Amerika ve Karayip ülkeleri içinde ihracatta 12., ithalatta 17.
sırada yer almıştır.
Ülkenin Dış Ticareti
Bolivya’nın Dış Ticareti (1000 Dolar)
Yıl
İhracat
İthalat
Denge
Hacim
2001
1.352.891
1.707.534
-354.643
3.060.425
2002
1.371.649
1.769.339
-397.690
3.140.988
2003
1.650.673
1.684.480
-33.807
3.335.153
2004
2.254.330
1.887.056
367.274
4.141.386
2005
2.797.417
2.343.293
454.124
5.140.710
2006
4.223.298
2.824.839
1.398.459
7.048.137
2007
4.812.702
3.521.959
1.290.743
8.334.661
2008
6.899.336
5.005.961
1.893.375
11.905.297
2009
5.296.740
4.408.976
887.764
9.705.716
2010
6.872.198
5.366.487
1.505.711
12.238.685
2011
9.112.658
7.672.660
1.439.998
16.785.318
Kaynak: ITC Trademap.
İhracatında Başlıca Ürünler
Ülkenin 2011 yılı ihracatının %43’ü petrol gazlarından oluşmaktadır. Gümüş vb. kıymetli metal
cevherleri (%12), çinko cevheri (%10,4), işlenmemiş kalay (%4,3), soya küspesi (%4,1), işlenmemiş
gümüş (%3,2), soya yağı (%2,9), kurşun cevheri (%2,6) ve ham petrol (%2,5) Bolivya’nın ihraç ettiği
diğer başlıca ürünlerdir. Tarım ve gıda ürünlerinin Bolivya’nın ihracatındaki payı ise %12,8’dir.
Bolivya’nın İhracatında Başlıca Ürünler (1000 Dolar)
2011
Değişim
(%)
Tüm Ülkeler
6.872.198 9.112.658
32,60
İlk 40 Ürün Toplamı
6.525.391 8.865.960
35,87
GTİP Ürün Adı
-, 2013
2010
6 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

7. 2711 Petrol Gazları ve Diğer Gazlı Hidrokarbonlar
2.797.774 3.884.884
38,86
2616 Kıymetli Metal Cevherleri ve Konsantreleri
684.807 1.091.137
59,33
2608 Çinko Cevherleri ve Konsantreleri
887.166
944.173
6,43
8001 İşlenmemiş Kalay
292.461
392.621
34,25
2304 Soya Fasulyesi Yağı Üretiminden Arta Kalan Küspe ve Katı Atıklar
308.706
372.754
20,75
7106 Gümüş (Ham/Yarı İşlenmiş, Pudra Halinde)
113.418
291.764
157,25
1507 Soya Yağı ve Fraksiyonları (Kimyasal Olarak Değiştirilmemiş)
178.610
261.053
46,16
2607 Kurşun Cevherleri ve Konsantreleri
156.689
240.969
53,79
2709 Ham Petrol
144.237
227.562
57,77
200
177.337
88568,50
0801 Hindistan Cevizi, Brezilya ve Kaju Cevizi (Taze/Kurutulmuş)
95.122
148.321
55,93
7108 Altın (Ham, Yarı İşlenmiş, Pudra Halinde)
94.141
88.121
-6,39
2609 Kalay Cevherleri ve Konsantreleri
60.625
68.465
12,93
1008 Kara Buğday, Darı (Cin ve Kum Darı)Kuş Yemi; Diğer Hububat
47.195
63.688
34,95
1512 Ayçiçeği, Aspir, Pamuk Tohumu Yağları (Kimyasal Olarak
Değiştirilmemiş)
93.530
61.026
-34,75
7113 Kıymetli Metaller ve Kaplamalarından Mücevherci Eşyası
56.805
53.009
-6,68
2825 Hidrazin ve Hidroksilamin, Metal Oksit, Hidroksit ve Peroksitleri
27.897
44.914
61,00
4104 Sığır ve At Cinsi Hayvanların Dabaklanmış Derileri
25.887
36.728
41,88
2710 Petrol Yağları ve Bitümenli Minerallerden Elde Edilen Yağlar
28.982
34.630
19,49
2207 Etil Alkol, Alkol Derecesi >= 80% Tağyir Edilmemiş Alkollü İçki
41.258
31.524
-23,59
0713 Kuru Baklagiller (Kabuksuz) (Taneleri İkiye Ayrılmış)
36.934
29.038
-21,38
4407 Uzunlamasına Kesilmiş, Biçilmiş Ağaç; Kalın >=6 mm
39.845
27.073
-32,05
2528 Tabii Boratlar vb. Konsantreleri
15.579
26.856
72,39
1208 Yağlı Tohum ve Meyvelerin Un ve Küspeleri (Hardal Hariç)
34.693
26.396
-23,92
0901 Kahve; Kahve Kabuk ve Kapçıkları
16.008
26.264
64,07
4409 Kenarına, Yüzüne Şekil Verilmiş Ağaçlar
19.529
23.495
20,31
0803 Muz (Taze/Kurutulmuş)
12.462
20.381
63,55
2611 Tungsten Cevherleri ve Konsantreleri
21.336
19.899
-6,74
1207 Diğer Yağlı Tohumlar ve Meyveler
14.886
19.308
29,71
2306 Bitkisel Yağların Üretiminden (23.04-05' Hariç)Arta Kalan Küspe ve
Katı Atıklar
21.112
15.229
-27,87
1517 Margarin
12.215
13.960
14,29
2008 Başka Yerinde Belirtilmeyen Meyve ve Yenilen Diğer Bitki Parçaları
Konserveleri
2843 Kolloidal Haldeki Kıymetli Metaller; vb. Anorganik, Organik
Bileşikleri; Amalgaml
12.043
13.655
13,39
46.708
11.974
-74,36
6109 Tişört, Fanila, Diğer İç Giyim Eşyası (Örme)
16.205
11.889
-26,63
1201 Soya Fasulyesi
19.433
11.823
-39,16
6.644
11.376
71,22
17.824
11.357
-36,28
8.718
11.266
29,23
0
10.285
100,00
17.707
9.756
-44,90
7112 Kıymetli Metallerin, Kaplamalarının Artık ve Döküntüleri
7204 Demir/Çelik Döküntü ve Hurdaları, Bunların Külçeleri
9403 Diğer Mobilyalar vb. Aksam, Parçaları
2603 Bakır Cevherleri ve Konsantreleri
7401 Bakır Matları-Çöktürülmüş Bakır
4418 Bina, İnşaat İçin Marangozluk, Doğrama Mamulleri
Kaynak: ITC Trademap.
İthalatında Başlıca Ürünler
Bolivya’nın 2011 yılı ithalatının %12,6’sını oluşturan işlenmiş petrol ürünleri haricinde otomobil ve
steyşın vagonlar (%6,4), eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar (%3,4), demir-çelik çubuk, iş
Bolivya Ülke Raporu
7 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

8. makineleri, zirai ilaç, traktör, gaz türbini, telefon cihazları, ilaç, buğday unu ve şeker ithal ettiği
görülmektedir.
Bolivya’nın İthalatında Başlıca Ürünler (1000 Dolar)
2011
Değişim
(%)
Tüm Ürünler
5.366.487 7.672.660
42,97
İlk 40 Ürün Toplamı
2.795.953 4.276.346
52,95
GTİP Ürün Adı
2010
2710 Petrol Yağları ve Bitümenli Minerallerden Elde Edilen Yağlar
588.565
967.908
64,45
8703 Otomobil, Steyşın Vagonlar
203.868
489.176
139,95
8704 Eşya Taşımaya Mahsus Motorlu Taşıtlar
152.432
262.780
72,39
7214 Demir/Çelik Çubuklar (Sıcak Haddeli, Dövülmüş, Burulmuş, Çekilmiş)
138.956
189.147
36,12
8429 Dozerler, Greyder, Skreyper, Ekskavatör, Küreyici, Yükleyici vb.
116.665
163.459
40,11
3808 Haşarat Öldürücü, Dezenfekte Edici, Zararlıları Yok Edici
157.415
162.752
3,39
80.776
133.230
64,94
3.196
114.015
3467,43
8517 Telli Telefon-Telgraf İçin Elektrikli Cihazlar
95.232
103.535
8,72
3004 Tedavide/Korunmada Kullanılmak Üzere Hazırlanan İlaçlar
(Dozlandırılmış)
84.395
98.748
17,01
1101 Buğday Unu/Mahlut Unu
72.657
78.371
7,86
43
78.085
181493,02
8802 Diğer Hava Taşıtları, Uzay Araçları
62.095
68.891
10,94
2106 Tarifenin Başka Yerinde Yer Almayan Gıda Müstahzarları
53.618
65.619
22,38
8419 Isı Değişikliği Yöntemi İle Maddeleri İşlemek İçin Cihazlar
41.352
63.886
54,49
8471 Otomatik Bilgi İşlem Makineleri, Üniteleri
28.092
63.284
125,27
8418 Buzdolapları, Dondurucular, Soğutucular, Isı Pompaları
42.839
61.896
44,49
8481 Muslukçu, Borucu Eşyası-Basınç Düşürücü, Termostatik Valf Dahil
33.965
61.075
79,82
4011 Kauçuktan Yeni Dış Lastikler
47.020
60.939
29,60
7304 Demir/Çelikten (Dökme Hariç)Dikişsiz Tüp, Boru, İçi Boş Profil
51.998
60.794
16,92
3901 Etilen Polimerleri (İlk Şekillerde)
51.672
58.161
12,56
4818 Tuvalet Kağıtları, Kağıt Havlu, Mendil, Kumaş, Masa Örtüsü vb
49.248
57.755
17,27
2711 Petrol Gazları ve Diğer Gazlı Hidrokarbonlar
22.211
52.897
138,16
8430 Toprak, Maden, Cevheri Taşıma, Ayırma, Seçme vb. İş Makineleri
59.107
52.470
-11,23
8414 Hava-Vakum Pompası, Hava/Gaz Kompresörü, Vantilatör, Aspiratör
30.965
51.262
65,55
7306 Demir/Çelikten Diğer Tüpler, Borular, İçi Boş Profiller
30.182
50.639
67,78
8544 İzole Edilmiş Tel, Kablo; Diğer İzole Edilmiş Elektrik İletkenleri; Fiber
Optik Kablo
30.466
49.886
63,74
8702 Toplu Halde Yolcu Taşımağa Mahsus Motorlu Taşıtlar
41.186
47.920
16,35
3002 İnsan ve Hayvan Kanı, Serum, Aşı, Toksin vb. Ürünler
38.743
47.590
22,84
7210 Demir/Çelik Yassı Mamul, Kaplı, Sıvanmış (600 mm’den Geniş)
48.662
47.053
-3,31
8413 Sıvılar İçin Pompalar, Sıvı Elevatörleri
32.159
44.186
37,40
8711 Motosiklet, Mopetler, Motorlu Bisikletler, Sepetler
32.227
44.167
37,05
8708 Kara Taşıtları İçin Aksam, Parçaları
33.716
42.704
26,66
4802 Sıvanmamış Kağıt ve Karton (Perfore Edilmemiş Kart ve Şeritler)
36.477
42.080
15,36
8479 Kendine Özgü Fonksiyonlu Makine ve Cihazlar
34.285
41.545
21,18
7208 Demir/Çelik Sıcak Hadde Yassı Mamulleri-Genişlik 600mm’den Fazla
35.703
41.191
15,37
3920 Plastikten Diğer Levha, Yaprak, Pelikül ve Lamlar
37.198
40.567
9,06
2713 Petrol Yağlarının/Bitümenli Minerallerden Elde Edilen Yağların
Kalıntıları
3907 Poliasetaller, Diğer Polieterler, Epoksit-Alkid Reçineler vb (İlk
Şekilde)
29.907
40.364
34,97
26.113
38.319
46,74
8474 Toprak, Taş, Metal Cevheri vb. Ayıklama, Eleme vb. İçin Makineler
40.547
38.000
-6,28
8701 Traktörler
8411 Turbojetler, Turbo-Propeller, Diğer Gaz Türbinleri
1701 Kamış/Pancar Şekeri ve Kimyaca Saf Sakkaroz (Katı Halde)
-, 2013
8 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

9. Kaynak: ITC Trademap.
Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti
Bolivya’nın 2011 yılı ihracatında %33,3 payla ilk sırada Brezilya yer almaktadır. Arjantin (%11,6), ABD
(%9,6), Japonya (%5,9), Peru (%5) ve Güney Kore (%4,6) ise ülkenin diğer önemli ihraç pazarlarıdır.
Türkiye, %0,008 payla Bolivya’nın 2011 yılı ihracatında 45. sırada yer almıştır.
Bolivya’nın İhracatında Başlıca Ülkeler (1000 Dolar)
Ülke
2009
2010
2011
Değişim (2011/10) (%)
Tüm Ülkeler
5.296.740
6.872.198
9.112.658
32,60
İlk 20 Ülke Toplamı
5.131.039
6.688.609
8.885.923
32,85
Brezilya
1.666.939
2.406.774
3.030.088
25,90
Arjantin
431.785
550.964
1.056.538
91,76
ABD
409.764
647.755
876.426
35,30
Japonya
303.478
460.278
539.830
17,28
Peru
285.584
395.208
457.125
15,67
Güney Kore
494.865
367.139
419.078
14,15
Belçika
188.570
379.097
375.703
-0,90
Çin
130.589
208.122
332.917
59,96
İsviçre
167.316
166.383
306.021
83,93
Venezuela
298.866
339.495
290.321
-14,48
Kolombiya
277.025
233.873
251.665
7,61
Kanada
69.903
88.432
194.150
119,55
Birleşik Krallık
74.286
101.328
155.679
53,64
Şili
74.146
82.705
149.528
80,80
Avustralya
36.067
67.503
124.908
85,04
İspanya
96.766
54.714
93.595
71,06
Ekvator
20.530
38.276
81.530
113,01
Meksika
27.343
31.498
52.705
67,33
Almanya
19.611
30.147
50.386
67,13
Panama
57.606
38.918
47.730
22,64
Kaynak: ITC Trademap.
2011 yılı ithalatının %18’ini Brezilya’dan gerçekleştiren Bolivya’nın diğer tedarikçileri Arjantin (%12,5),
Çin (%12,3), ABD (%11,3), Japonya (%7,7) ve Venezuela’dır (%6,8). Türkiye ise, Bolivya’nın 2011 yılı
ithalatında %0,1 payla 33. sırada yer almıştır.
Bolivya’nın İthalatında Başlıca Ülkeler (1000 Dolar)
Ülke
2009
2010
2011
Değişim (2011/10) (%)
Tüm Ülkeler
4.408.976
5.366.487
7.672.660
42,97
İlk 20 Ülke Toplamı
4.156.471
5.048.705
7.262.253
43,84
Brezilya
777.083
997.437
1.387.035
39,06
Arjantin
613.253
697.779
957.471
37,22
Çin
371.226
532.938
946.097
77,52
ABD
588.252
709.716
865.661
21,97
Japonya
307.040
312.854
588.184
88,01
Venezuela
310.174
298.671
524.991
75,78
Peru
316.668
385.968
472.177
22,34
Şili
236.200
301.870
308.527
2,21
98.214
117.392
193.637
64,95
Kolombiya
Bolivya Ülke Raporu
9 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

10. Meksika
95.904
127.079
187.340
47,42
İsveç
82.866
56.942
162.735
185,79
Almanya
95.623
110.583
141.437
27,90
İtalya
43.850
67.237
91.890
36,67
İspanya
45.943
61.784
89.541
44,93
Hindistan
33.697
54.731
75.365
37,70
Güney Kore
24.842
42.130
65.674
55,88
Tayland
18.398
25.368
56.834
124,04
Paraguay
26.816
30.254
56.654
87,26
Fransa
42.711
85.817
46.598
-45,70
Birleşik Krallık
27.711
32.155
44.405
38,10
Kaynak: ITC Trademap.
Dış Ticaret Politikası ve Vergiler
Dış Ticaret Politikası
1990 yılında GATT üyeliğine kabul edilen Bolivya, 1995 yılında da Dünya Ticaret Örgütü’ne üye
olmuştur. Kolombiya, Ekvator ve Peru ile birlikte AND Topluluğu (Comunidad Andina de Naciones, CAN)
üyesi olan ülke, bu ülkeler ile ticarette pek çok üründe önemli ölçüde tarife indirimi gerçekleştirmiştir.
Bolivya aynı zamanda Şili, Kolombiya, Ekvator, Venezuela ve Peru ile birlikte MERCOSUR’un ortak
üyesidir. Tam üye ülkeler olan Arjantin, Brezilya, Paraguay ve Uruguay kendi aralarında
gerçekleştirdikleri ticaretin büyük kısmı için gümrük tarifelerini ve tarife dışı engelleri kaldırmış ve
üçüncü ülkelere Ortak Gümrük Tarifesi (OGT) uygulamaktadır. Bolivya’nın da aralarında yer aldığı ortak
üyeler ise OGT sistemine dahil olmayıp, tarife indirimlerinden yararlanmaktadır.
1993 yılından bu yana Şili ile Ekonomik İşbirliği Anlaşması (ACE 22) yürürlükte olan Bolivya, 2010
yılında Meksika (ACE 66) ile de anlaşma imzalamıştır. Bu anlaşmalar ile gümrük tarifelerinin bir kısmı
sıfırlanmış, bir kısmı da indirime tabi tutulmuştur.
Bolivya ayrıca 2006 yılında Venezuela ve Küba ile birlikte ALBA (Latin Amerika için Bolivarcı İttifak)
oluşumuna katılmış, daha sonra Nikaragua, Ekvator ve Honduras da üyeliğe kabul edilmiş, ancak
Honduras 2010 yılında birlikten ayrılmıştır. ALBA üyesi ülkeler birbirlerine spesifik sektörlerde tercihli
ticaret hakkı tanımış, ancak uygulamada bürokratik engeller nedeniyle bu ALBA ülkeleri arasındaki
ticaretin çok küçük bir kısmı bu anlaşma kapsamında gerçekleşmiştir.
Avrupa Birliği, Japonya, İsviçre, Rusya, Kanada, Avustralya, Yeni Zelanda, Norveç ve ABD gibi gelişmiş
ülkeler, Bolivya’ya GSP’den (Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi) yararlanma hakkı tanımış olup,
Bolivya’nın bu ülkelere ihracatının bir kısmı gümrüksüz olarak gerçekleşmekte veya indirimli gümrük
tarifelerinden yararlanmaktadır.
İthalat Rejimi
Bolivya’ya ithalatta gerekli belgeler; gümrük dokümanlarını açıklayıcı form (form 135), fatura (değeri
25 Dolar’ın altındaki ticari numuneler hariç), sigorta belgesi, nakliye sigortası, çeki listesi ve
uygulanabilir ise konşimento, sevkiyat öncesi kontrol sertifikası, liman masrafları ödendi belgesi,
menşe şahadetnamesi ve gerekli ise diğer belgelerdir. Değeri 1000 ABD Doları’nın üstünde olan
malların teslim işlemleri, yetkili gümrük komisyoncuları tarafından yapılmaktadır.
İthalat Yasakları
Bolivya sınırlarına girişi yasaklanmış mallar (572 nolu Kararname ile),
a) Çevreye insan sağlığına ve yaşamına zararlı veya hayvan veya bitki sağlığının korunmasına zararlı
mallar (bozulmuş veya zehirli gıda maddeleri, hastalıklı veya salgın hastalığa yakalanmış hayvan veya
bitkiler, redyoaktif maddelerin kalıntıları veya diğer tehlikeli atıklar, ozon tabakasına zararlı maddeler)
b) Tarım ve Beslenme Sağlığı kaydı yapılmamış yenilebilir gıda maddeleri veya tarım ürünleri (pestisit
ve veterinerlik ilaçları dahil)
c) Sağlık ve Spor Bakanlığı kaydı yapılmamış eczacılık ürünleri veya formülleri
d) Bolivya Devleti’nin ve/veya finansal-ekonomik sistemin güvenliğini tehdit eden mallar (yabancı
piyango biletleri, silahlar, harp malzemeleri ve patlayıcılar, hijyenik olmayan ikinci el tekstil,
aksesuarları ve ayakkabılar). Bu maddenin istisnası, ilgili otorite tarafından ithalat izni verilen mallardır.
e) Diğer düzenlemelerle ithalatı yasaklamış ikinci el veya yeni taşıtlar, aksam ve aksesuarları
Gümrük Düzenlemeleri
Bolivya’da ithalat masrafları, yerel vergiler ve özel işlem vergileri (%30-45 arası) nedeniyle, %0-20
arasında belirtilen gümrük vergileri uygulamada çok daha yüksek olabilmektedir.
-, 2013
10 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

11. Malın teslim maliyeti; sınırdaki cif bedelini; %0, 5, 10, 20 ya da 35 oranlarındaki gümrük vergisini; mal
hacmine göre değişebilen oranlarda depo masraflarını; yerel vergileri (ek gümrük işlem masrafları ile
birlikte %13,3’ten %14,94’e yükselen KDV); otomobil, parfüm, kozmetik, likör, sigara ve bira gibi lüks
mallar üzerinden alınan ÖTV’yi (ICE) ve cif bedeli üzerinden %2 ile %0,5 arasında değişen oranlarda
uygulanan gümrük komisyoncusu masraflarını içermektedir. Ayrıca gümrük komisyoncuları, vergi
sorumluluklarını da içerek şekilde toplam fatura bedelinin %17,65 oranında ilave ücretler
alabilmektedir.
Arjantin, Brezilya, Şili, Paraguay, Peru ve Uruguay limanları ile serbest ulaşım anlaşması bulunan
Bolivya’ya girişte maliyet ve lojistik bakımından en çok tercih edilen liman Arica Limanı’dır (Şili). Diğer
limanlar ise Antofagasta ve Iquique (Şili), Matarani ve Ilo (Peru); Santos (Brezilya) ve Rosario
(Arjantin) Limanları’dır.
Bolivya gümrük yetkililerinin her limanda depoları bulunmakta ve malların depoda kaldığı her 30
günlük dönem veya 30 günden artan toplam gün için %0,5 gümrük işlem vergisi uygulanarak malların
90 güne kadar depolanmasına izin vermektedir. Malları gümrükten çekme belgeleri imzalanınca, cif
bedelinin %2’si oranında ek ücretten kaçınmak için mallar 8 gün içinde depodan çekilmelidir. 90 gün
içinde depodan çekilmeyen mallar terkedilmiş sayılmakta ve müzayede ile satışa çıkarılmaktadır. 90
günden sonra ve müzayededen önce ithalatçı malı gümrükten çekmek isterse gümrük vergisine ilave
%5 vergi ve cif bedelinin %2’si oranında masraf ödemek zorundadır. Nakliye masrafları ve süresi
nedeniyle bu malların Bolivya piyasasında satılması daha karlı olabilmektedir.
Tarifeler ve Diğer Vergiler
İthalat prosedürlerine ve ürün standartlarına ilişkin detaylı bilgilerin, Avrupa Birliği Pazara Giriş
veritabanının (Market Access Database, http://madb.europa.eu) “Exporters’ Guide to Import
Formalities” bölümünden, ülke adı ve ürün GTİP’i ile arama yapılarak öğrenilmesi mümkündür.
Bolivya’da gümrük vergileri %0, 5, 10, 20 veya 35 oranında uygulanmaktadır. Kasım 2007’den
itibaren endüstriyel gelişime katkı sağlayan sermaye malları gümrüksüz olarak ithal edilebilmektedir.
Ancak diğer sermaye malları %5 gümrük vergisine tabidir. Ayrıca Mayıs 2009’dan bu yana (125 nolu
Kararname ile) tekstil ürünleri ve ahşap mobilya ithalatında %35 gümrük vergisi uygulanmaktadır.
Bolivya vergi sistemi 843 sayılı Vergi Kanunu ile düzenlenmektedir. Bolivya sınırları içindeki tüm mal ve
hizmet işlemleri ve ithalat, %14,94 (nominal %13) oranında Katma Değer Vergisine tabidir. Tütün ve
tütün mamulleri gibi lüks mallar ise Özel Tüketim Vergisine (Impuesto al Consumo Especifico) ve %50
ad valorem ek ithalat vergisine tabidir.
Numune ve tanıtım materyalleri, özel olarak numune şeklinde hazırlanmadığı takdirde (örneğin ikiye
kesilmiş ayakkabı, küçük kumaş parçaları ve “ücretsiz numune” şeklinde işaretlenmiş eczacılık ürünleri
ve likör şişeleri), normal gümrük vergisine tabidir. Kitap ve yayınlar, mücevherat harici altın, değeri
1000 Dolar’ın altındaki kişisel eşya, diplomatik ve konsüler heyetlere ait eşyalar, kamu sözleşmesi
kapsamındaki veya bölgesel anlaşmalarla gümrük vergisi muafiyeti sağlanmış malların ithalatında
gümrük vergisi uygulanmamaktadır.
Tarife Dışı Engeller
Bolivya ticaret politikası, serbest piyasa modeline dayanmakta ve genel olarak ithalat izni veya ön-izin
gibi spesifik kısıtlamalar içermemektedir. Bunun istisnası ise, Ocak 2008’den bu yana tüm ithalatçıların
Bolivya Gümrük Ofisine kayıt yaptırması zorunluluğudur. Insan, hayvan ve bitki sağlığının ve ülkenin
sanatsal ve kültürel mirasının korunması, devletin güvenliğinin sağlanması amacıyla bazı malların
ithalatında ek belgeler istenebilmektedir. Tarım ürünleri, ikinci el tekstil ürünleri, ikinci el taşıt ve silah
ithalatında uygulanan ek önlemler ise aşağıda belirtilmektedir.
Tarım ürünleri
İç piyasanın korunması ve fiyatların kontrolü açısından, Bolivya’ya canlı hayvan, hayvan eti, taze ya da
dondurulmuş tavuk eti, buğday ve buğday unu, mısır ve pirinç ithalatı kota ve belgelendirme ile
sınırlandırılmaktadır.
İkinci el tekstil
Ocak 2004’ten itibaren Bolivya Hükümeti, ikinci el tekstillerin belirli çeşitlerinin (eski veya zarar görmüş
giysiler, kullanılmış nevresim ve iç çamaşırı, ikinci el ayakkabı, zarar görmüş paçavra, şerit, ip ve halat
gibi tekstil eşyaları) ithalatını yasaklamıştır. Haziran 2006’da ise yeni bir düzenleme ile bu yasaklar
genişletilmiş ve 20 Nisan 2007’den itibaren ikinci el tüm giysilerin ithalatı yasaklanmıştır.
İkinci el taşıt
Aralık 2008 tarihli ve 28963 sayılı Kararname ile ithal edilebilir ikinci el taşıtların yaşı kademeli olarak
azaltılmıştır. Ocak 2011’den itibaren maksimum üç yaşındaki ikinci el taşıtlar ithal edilebilmektedir.
Ayrıca, motor hacmi 4000 cm3’ten düşük olan dizel taşıtların, likit petrol gazı ile çalışan taşıtların ve
sürücü koltuğu sağ tarafta olan taşıtların ithalatı da yasaktır.
Silah ve mühimmat
15 Ekim 2008 tarihl ive 29747 sayılı Kararname ile sivil amaçlı silah ve mühimmat ithalatı
yasaklanmıştır. Bu ürünlerin ithalatı yalnızca Bolivya polisi ve silahlı kuvvetleri tarafından ve hükümetin
Bolivya Ülke Raporu
11 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

12. ön-izni ile gerçekleştirilebilmektedir.
Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar
1997 yılında kurulan özel ve kar amacı gütmeyen bir kuruluş olan IBNORCA; Bolivya’da gönüllü
standartların yayınlanmasından ve özel/kamu kuruluşlarının standartlar ile ilgili bilgilendirilmesinden,
teknik standartların geliştirilmesi ve belgelendirmeden sorumludur. Zorunlu standartlar ise
kararnameler şeklinde resmi gazetede yayınlanmaktadır (http://gaceta.presidencia.gob.bo).
24.498 sayılı 17.02.1997 tarihli kararname ile Bolivya Standartlar, Metroloji, Akreditasyon ve
Sertifikasyon Sistemi (NMAC Sistemi) oluşturulmuştur. İmalatçı, ithalatçı ve hizmet sağlayıcılar, bir
ürünü/hizmeti piyasaya sürmeden önce ilgili teknik düzenlemeleri sağlamalıdır. NMAC sistemi ile
yetkilendirilmiş akreditasyon kuruluşları tarafından verilen uygunluk belgesi ile bu düzenmelere
uygunluk denetlenmektedir.
Teknik standartların onay, ölçüm ve akreditasyonundan sorumlu dört kuruluş; Ulusal Kalite Konseyi,
Bolivya Standardizasyon ve Kalite Enstitüsü (IBNORCA), Bolivya Metroloji Enstitüsü (IBMETRO) ve
Bolivya Akreditasyon Direktörlüğü’dür (DTA).
Türkiye ile Ticaret
Genel Durum
Türkiye ile Bolivya arasındaki ticaret yıllar itibarıyla incelendiğinde, genel olarak Türkiye’nin ikili
ticarette dış ticaret fazlası verdiği görülmektedir. 2007 yılına kadar Bolivya’ya ihracatımız milyon
dolarlara dahi ulaşamamışken, bu yıldan itibaren söz konusu ülkeye ihracatımızda, dış ticaret
fazlasında ve hacminde artış göze çarpmaktadır. Nitekim 2011 yılında bu ülke ile ticarette %62,7
ihracat artışı ve %47,7 dış ticaret fazlası artışı gerçekleşmiş, ikili ticaret hacmi 12,8 milyon Dolar’a
ulaşmıştır. Bolivya, Latin Amerika ve Karayip ülkelerine 2011 yılı ihracatımızda 21. sırada yer
amıştır. 2012 yılında ise Bolivya’ya ihracatımız %25, ithalatımız ise %77 artış kaydetmiş, ticaret hacmi
%38 artışla 17,8 milyon Dolar’a ulaşmış, Türkiye lehine dış ticaret fazlası ise %2,3 azalmıştır.
Türkiye-Bolivya Dış Ticaret Değerleri (1000 Dolar)
Yıl
İhracat
İthalat
Denge
Hacim
2001
465
177
288
642
2002
540
2
538
542
2003
521
163
358
1.224
2004
689
978
-289
1.667
2005
389
254
135
643
2006
717
110
607
827
2007
1.736
1.918
-182
3.654
2008
5.220
4.207
1.013
9.427
2009
3.341
910
2.431
4.251
2010
5.881
1.613
4.268
7.494
2011
9.571
3.268
6.303
12.839
2012
11.957
5.798
6.159
17.754
Kaynak: TÜİK
Bolivya’ya 2012 yılı ihracatımızın %16’sını traktör, %11’ini demir-çelik profil, %9,5’ini gaz, sıvı ve
elektrik sayaçları, %6,7’sini çikolatalı mamuller ve %6,5’ini kara taşıtları aksamı oluşturmuştur. Aynı yıl
bu ülkeye ihraç edilen diğer başlıca ürün grupları ise kek ve bisküviler, elektrik konvertisörleri, hijyenik
havlu ve bezler, demir-çelik soba, ocak ve ızgaralar, buzdolabı, dondurucu ve soğutucular, hidrojen
peroksit, çamaşır yıkama makineleri, transmisyon mili, demir/çelikten inşaat ve aksamıdır. Tarım ve
gıda ürünleri Bolivya’ya 2012 yılı ihracatımızın %13,8’ini oluşturmuştur.
Türkiye’nin Bolivya’ya İhracatında Başlıca Ürünler (1000 Dolar)
GTİP Ürün Adı
Tüm Ürünler
8701 Traktörler
-, 2013
2011
2012
9.571
11.957
2.079
1.892
12 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

13. 7216 Demir/alaşımsız çelikten profil
9028 Gaz, sıvı ve elektrik sayaçları
1806 Çikolata ve kakao içeren diğer gıda müstahzarları
8708 Kara taşıtları için aksam, parçaları
52
1.288
0
1.141
691
805
522
775
1.564
702
124
685
0
530
7321 Demir-çelik soba, ocak, ızgara, ocak, mangal vb. ev eşyası
649
467
8418 Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları
747
437
39
241
8450 Çamaşır yıkama makineleri
122
197
8483 Transmisyon milleri, kranklar, yatak kovanları, dişliler, çarklar
139
185
0
169
7013 Masa, mutfak, tuvalet, ev tezyinatı vb için cam eşya
215
158
4016 Vulkanize kauçuktan diğer eşya
104
131
9999 Başka yerde belirtilmemiş ürünler
1905 Ekmek, pasta, kek, bisküvi vs. İle boş ilaç kapsülü mühür güllacı vs.
8502 Elektrojen grupları, rotatif elektrik konvertisörleri
9619 Hijyenik havlular ve tamponlar, bebek bezleri ve benzeri hijyenik eşya
2847 Hidrojen peroksit
7308 Demir/çelikten inşaat ve aksamı
234
127
8413 Sıvılar için pompalar, sıvı elevatörleri
55
120
7214 Demir/çelik çubuklar (sıcak haddeli, dövülmüş, burulmuş, çekilmiş)
68
103
8409 İçten yanmalı, pistonlu motorların aksam-parçaları
66
99
3401 Sabunlar, yüzey aktif organik maddeler
36
95
118
90
3002 İnsan ve hayvan kanı, serum, aşı, toksin vb. Ürünler
57
85
2401 Yaprak tütün ve tütün döküntüleri
38
76
4011 Kauçuktan yeni dış lastikler
8504 Elektrik transformatörleri, statik konvertisörler, endüktörler
1704 Kakao içermeyen şeker mamulleri (beyaz çikolata dahil)
6802 Yontulmaya, inşaata elverişli işlenmiş taşlar (kayagan hariç)
8415 Klima cihazları-vantilatörlü, ısı, nem değiştirme tertibatlı
4805 Diğer sıvanmamış kağıt/kartonlar (rulo veya tabaka)
60
75
107
68
7
68
61
67
0
65
8462 Metalleri dövme, işleme, kesme, şataflama presleri, makineleri
47
65
8414 Hava-vakum pompası, hava/gaz kompresörü, vantilatör, aspiratör
47
63
0
58
8422 Yıkama, temizleme, kurutma, doldurma vb. İşler için makine, cihaz
29
57
5603 Dokunmamış mensucat (emdirilmiş)
86
52
8716 Taşıtlar için römorklar, yarı römorklar vb. İle aksam-parçaları
1
49
5509 Sentetik devamsız liften iplik (dikiş hariç) (toptan)
0
48
8431 Ağır iş makine ve cihazlarının aksamı, parçaları
0
46
7606 Alüminyum sac, levha ve şeritler, kalınlık>0, 2mm
0
45
7217 Demir/alaşımsız çelikten teller
0
41
30
39
8447 Örgü tezgahları, gipür, tül, dantela, file imali makine, cihazları
8516 Elektrikli su ısıtıcıları, elektrotermik cihazlar (şofbenler)
Kaynak: ITC Trademap
Türkiye’nin Bolivya’dan 2011 yılında gerçekleştirdiği ithalatın %59’unu işlenmemiş kalay
oluşturmaktadır. Geri kalan ithalatımız ise büyük ölçüde sökülecek gemiler (%22), antimuan oksit,
kaplamalık ve kontrplak için yapraklar, sığır derileri ve kenarına, yüzüne şekil verilmiş ağaçlardan
oluşmaktadır.
Türkiye’nin Bolivya’dan İthalatında Başlıca Ürünler (1000 Dolar)
GTİP Ürün Adı
Bolivya Ülke Raporu
2011
2012
13 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

14. Tüm Ürünler
8001 İşlenmemiş kalay
8908 Sökülecek gemilerle, suda yüzen sökülecek diğer araçlar
3.268
5.798
698
3.405
1.308
1.273
2825 Hidrazin ve hidroksilamin, metal oksit, hidroksit ve peroksitleri
40
370
4408 Kaplamalık ve kontrplak için yapraklar; kalın >6mm.
149
245
4104 Sığır ve at cinsi hayvanların dabaklanmış derileri
323
175
4409 Kenarına, yüzüne şekil verilmiş ağaçlar
0
107
5105 Yün, ince/kaba hayvan kılları (kardeli/taranmış)
6
54
4102 Koyun ve kuzuların ham derileri
0
53
4407 Uzunlamasına kesilmiş, biçilmiş ağaç; kalın >=6 mm
26
36
6106 Kadın/kız çocuk için bluz, gömlek, gömlek; bluz (örme)
55
16
0801 Hindistan cevizi, Brezilya ve kaju cevizi (taze/kurutulmuş)
99
14
4811 Kağıt/karton, selüloz vatka ve selüloz liften tabakalar
45
14
4113 Diğer hayvanların diğer deri ve köseleleri
0
13
0901 Kahve; kahve kabuk ve kapçıkları
0
12
6104 Kadın/kız çocuk için takım elbise, takım, ceket, pantolon vs. (örme)
49
6
6110 Kazak, süveter, hırka, yelek vb. Eşya (örme)
0
3
4016 Vulkanize kauçuktan diğer eşya
0
3
Kaynak: ITC Trademap
Türkiye-Bolivya Yatırım İlişkileri
Bolivya’da büyük ölçekli üretim ya da ticaret yapan Türk yatırımcı bulunmamaktadır.
İki Ülke Arasındaki Ticarette Yaşanan Sorunlar
Diğer Latin Amerika ülkelerinde olduğu gibi coğrafi uzaklık nedeniyle işadamlarının karşılıklı
ziyaretlerinin yeterince sık olmaması, Türkiye’nin pazarda yeterince tanınmaması, navlun fiyatlarının
yüksekliği nedeniyle bölge ülkeleri ile rekabette ve lojistikte karşılaşılan dezavantajlar Bolivya
pazarında karşılaşılan başlıca sorunlardır.
Pazar ile İlgili Bilgiler
Dağıtım Kanalları
Bolivya denize kıyısı olmayan bir ülke olduğundan, havayolu ile ya da Şili, Peru ve Arjantin
limanlarından kara yolu ile yük taşımacılığı yapılmaktadır. Mevsimsel yağışlar, toprak kayması gibi
nedenlerle kara yollarının geçici olarak kapanması ve liman trafiğindeki sıkışıklıklar sebebiyle hava yolu
taşımacılığı tercih edilebilmektedir.
Bolivya’da ürünlerin dağıtımında en yaygın yöntem, yerel bir temsilci ile çalışmaktır. Bir acente ya da
distribütör atanması, sürdürülebilir bir Pazar payı elde etmek isteyen firmalara tavsiye edilen en iyi
yöntemdir. Ülkede bir şube açılması da diğer bir alternatiftir. Uluslararası şirketler malların dağıtımı
açısından genellike La Paz, Cochabamba ve Santa Cruz civarında şube açmakta, diğer bölgelere
yapılacak dağıtımda ise satış temsilcilerini görevlendirmektedir.
Tüketici Tercihleri
Bolivya’da tüketicilerin harcanabilir gelirlerini etkileyen üç gelişme şu şekilde sıralanabilir:
1. 2010 yılında APTDEA’nın (Andean Ticareti Geliştirme ve Uyuşturucuyla Mücadele Anlaşması) sona
ermesi ile ihracatta düşüş yaşanmış, büyük şirketler işçilerinden bir kısmını işten çıkarmak zorunda
kalmıştır. Dolayısıyla kar oranları düşmüş ve yatırımlar azalmıştır.
2. Yeni düzenleme ile Şili’den tescilsiz şekilde getirilen otomobillerin tesciline izin verilmesi, hükümetin
kayıt dışılık ile mücadele yönünde attığı adımlara ters bir uygulama olarak görülmekte ve potansiyel
yatırımcıların güvenini olumsuz etkilemektedir.
3. Hükümet, enflasyon artışının önüne geçmek amacıyla belirli gıda maddelerinin fiyatı ve döviz kuru
üzerinde doğrudan kontrol yetkisine sahiptir. Bu da üreticilerin karını olumsuz etkilemektedir.
-, 2013
14 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

15. Bu olumsuz koşullara rağmen, tüketicilerin güveni ve satın alma alışkanlıkları kriz döneminde dahi
etkilenmemiştir. Yüksek enflasyona rağmen, tüketiciler gelirlerinin arttığını düşünmektedir. Nitekim
2011 yılının ilk yarısında aylık asgari ücret %20 artışla yaklaşık 116 Dolar’a yükselmiş, 2006 yılından bu
yana da %85 oranında artmıştır. Özellikle süpermarket, hipermarket ve eczane gibi perakende
mağazalarındaki harcamalara ve kayıt-dışı harcamalara bu gelir artışı yansımaktadır.
Reklam ve Promosyon
La Paz Reklam Ajansları Odası’na kayıtlı olan ülkedeki beş reklam ajansı (Cámara Paceña de Empresas
de Publicidad, CAPEP); GRAMMA, Nexus, SMART (McCann-Ericsson), MAGNA ve J. Walter
Thompson’dur. Bu ajanslar pazarlığa tabi olmakla birlikte genellikle %15 komisyon ile çalışmaktadır.
Radyo, Bolivya’da en etkili tanıtım aracıdır. Ülkedeki yaklaşık 500 radyo istasyonu, bazen elektriğin bile
verilemediği izole alanlara dahi ulaşmaktadır. Radyolar büyük ölçüde İspanyolca, Aymara ve Quechua
dillerinde yayın yapmaktadır. Televizyon sahipliği ise kentlerde yüksek olmakla birlikte, kırsal
bölgelerde de giderek artmaktadır. Hükümetin bir tv kanalı bulunmakta ve bu kanal gerçek anlamda
tüm ülkeye yayın yapmaktadır. Diğer kanallar ise üniversitelere ya da özel şirketlere aittir. Kablo tv
kullanımı ve erişim ise hala kısıtlıdır. Bazı kablo tv şirketleri CNN, BBC, MTV gibi dünya kanallarına ve
Latin Amerika, Avrupa ve ABD kanallarını içeren paketler sunmaktadır. Ülkedeki en önemli tv kanalları;
ATB Red Nacional, Universal de Televisión, Red Bolivisión, Red Uno, Red de Periodistas Asociados de
Televisión, Radio y Televisión Popular ve Fides TV’dir.
Başkent La Paz’ın en önemli gazeteleri La Razón, Pagina Siete, La Prensa ve El Diario’dur. Santa
Cruz’un en önemli gazeteleri El Deber, El Nuevo Día ve El Mundo; Cochabamba’nın ise Los Tiempos ve
Opinión’dur. 2009 yılından itibaren hükümet de kendi gazetesini (Cambio) basmaktadır.
Ambalaj, Paketleme ve Etiketleme
Ürün etiketleri üzerinde ithalatçının ya da distribütörün kimlik numarası (Numero de Identidad
Tributaria, NIT), sağlık kayıt numarası ve ürün içeriğinin İspanyolca tercümesi gibi bilgilerin bulunması
zorunludur. Ürünün üzerinde orijinal etiketi korunarak, istenen bilgilerin yer aldığı ilave bir etiket daha
düzenlenmektedir. Ürünün niteliğine göre değişen birtakım spesifik düzenlemeler de mevcuttur.
Satış Teknikleri ve Satışı Etkileyen Faktörler
Bolivya pazarında birçok ürünün satın alma kararında fiyat en önemli faktör olup; sektör, müşteri ve
kullanım amacına göre sırayla kalite, dayanıklılık, teknoloji, müşteri desteği ve satış sonrası hizmet gibi
faktörler de etkilidir. İleri teknoloji ürünleri ihracatı yapan firmaların distribütör ve acentelerini eğitim
ve satış sonrası teknik servis konusunda desteklemesi, bütün kılavuz, reklam ve satış materyallerinin
İspanyolca dilinde hazırlanması tavsiye edilmektedir.
Fiyatlandırma
Hidrokarbon, şeker, mısır, doğal yağlar ve ekmek gibi ürünlerin fiyatı Bolivya Hükümeti tarafından
belirlenmektedir. Bolivya tarım ürünleri ihracatını teşvik etmeyen, aksine iç piyasadaki arzı kontrol
etmek ve fiyatların adil olmasını sağlamak için sınırlayan bir ülkedir. Eğer hava koşulları gibi sebeplerle
iç piyasadaki fiyatlar hükümetin belirlediği fiyatı aşarsa, hükümet o tarım ürününün ihracatını
yasaklayabilmektedir. Yerel idareler de çöp toplama hizmeti ve su fiyatlarını belirlemektedir.
İşadamlarının Pazarda Dikkat Etmesi Gereken Hususlar
Ticareti Etkileyen Kültürel Faktörler
Bolivya’da en önemlileri İspanyolca, Aymara ve Quechua olmak üzere 37 farklı dil konuşulmaktadır.
Uluslararası şirketlerle sıklıkla çalışan firmalarda İngilizce konuşulsa da, iş görüşmelerine tercüman ile
katılmak faydalıdır. Bolivyalı işadamlarının büyük kısmı Amerikan ve Avrupa tarzı iş yapma biçimlerini
benimsemektedir. Görüşmenin başında kartvizit değişimi yaygındır. La Paz ve Cochabamba gibi
şehirlerde iş görüşmelerinde resmi kıyafetle gidilmekte, Santa Cruz’da ise havanın çok sıcak olması
sebebiyle daha rahat iş kıyafetleri tercih edilebilmektedir. İş görüşmelerinin yemek saatinde yapılması
da yaygındır. Görüşmede şirket eşantiyonlarının verilmesi hoş karşılanmaktadır. Bolivyalı muhatapların,
acente ve temsilcilerin sık ziyaret edilmesi ve şirketin tanıtımı açısından Türkiye’ye davet edilmesi
tavsiye edilmektedir. Karşı tarafa gönderilen e-postalara çok hızlı cevap alınması beklenmemelidir.
Para Kullanımı
Bolivya’nın resmi para birimi Boliviano’dur (1 Boliviano (Bs) = 100 centavos). 2011 yılı ortalama döviz
kuru: 1 ABD Doları = 6,99 Bs, 1 Euro = 9,39 Bs.
Bolivya’nın para birimi (Boliviano) yabancı para birimlerine serbestçe çevrilebilmekte (konvertibl) olup;
bankalarda, döviz bürolarında ve otellerde bu işlemler gerçekleştirilebilmektedir. Büyük şehirlerde
ATM’lerden de Dolar ya da Boliviano çekilebilmektedir.
Bolivya Ülke Raporu
15 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

16. Pasaport ve Vize İşlemleri
Diplomatik, Hizmet, Hususi ve Umuma Mahsus Pasaport hamilleri 90 gün süreyle Bolivya’ya
yapacakları seyahatlerde vizeden muaftır. Ancak bu bilgilerin seyahat öncesinde teyit ettirilmesi
önerilmektedir. www.mfa.gov.tr
Resmi Tatiller ve Çalışma Saatleri
Çalışma saatleri, şehirler arasında değişmekle birlikte La Paz ve Cochabamba’da 09:00-12:30 ve
14:30-18:30 arası; Santa Cruz’da ise 08:30-18:30 arasıdır (2 saat öğle yemeği). Bankaların çalışma
saati 09:00-16:00 arası olup, bazı bankalar 18:00’e kadar da çalışabilmektedir. Bazı kamu kurumları
da molasız şekilde 08:30-16:30 saatleri arası çalışmaktadır.
Bolivya’da Resmi Tatil Günleri, 2012
1 Ocak
Yeni Yıl
22 Ocak
Çokuluslu Devlet Günü
20-21 Şubat
Karnaval
6 Nisan
Kutsal Cuma
1 Mayıs
İşçi Bayramı
7 Haziran
Katolik Yortusu
21 Haziran
Kış Gündönümü (Aymara Yeni Yılı)
6 Ağustos
Bağımsızlık Günü
2 Kasım
Azizler Günü
25 Aralık
Noel
Ulaşım
Bolivya’ya Türk Hava Yolları’nın direkt uçuşu bulunmamaktadır. American Airlines ve Aerosur, ABD’den
Bolivya’ya doğrudan sefer düzenlemektedir. LAN ve TACA Lima (Peru) aktarmalı, Avianca ise Bogota
(Kolombiya) aktarmalı sefer yapmaktadır. Bolivya içinde ise BOA, TAM, Amazonas ve Aerocon
Havayollarının seferleri bulunmaktdır.
Karayolu altyapısı gelişmemiş olduğundan yurt içi ulaşım zordur. Karayollarının yaklaşık %10’u asfaltlı,
kalanı ise çakıllı ve toprak yollardan oluşmaktadır. La Paz ile Desaguadero, Arica, Oruro, Potosí,
Cochabamba, Santa Cruz ve Trinidad arasındaki karayolları iyi durumdadır. Demiryolu altyapısı ise batı
ve doğu hattı olarak ikiye ayrılmaktadır. Batı hattı La Paz ile Arica, Antofagasta, Guaqui ve And
vadilerinden geçmektedir ancak bu hattın bazı kesimleri kapalıdır. Santa Cruz ile Brezilya ve Arjantin
arasında işleyen doğu hattında ise daha sık bakım yapılmaktadır.
Şehir içinde taksi ile ulaşım araç kiralamaya kıyasla daha uygun fiyatlı bir alternatiftir. Ancak güvenlik
açısından özellikle akşamları telsiz taksilerin kullanımı tavsiye edilmektedir. El Alto Havaalanı ile La Paz
arası taksi ücreti yaklaşık 10 Dolar’dır. Şehir içi yakın mesafelerde ise 1-5 Dolar arasındadır.
Yerel Saat
Bolivya ile Türkiye arasındaki saat farkı -6 saat olup, örneğin Türkiye'de saat 16.00 iken Bolivya’a saat
sabah 10.00’dur. Saat farkları ile bilginin www.worldtimezone.com adresinden edinilmesi mümkündür.
Yerel Ölçü Birimleri
Bolivya’da metrik sistem ölçülerinin yanı sıra, yerel ölçü birimleri de kullanılmaktadır.
1 libra (lb) = 450 g
1 aroba = 25 lb = 11,4 kg
1 quintal = 100 lb = 45,5 kg
Telefon Kodları
Bolivya’nın uluslararası telefon kodu 591’dir. Türkiye’den Bolivya’ya yapılacak aramalarda 00 + 591 +
alan kodu + telefon numarası tuşlanmalıdır. Santa Cruz’un şehir kodu ise 3’tür.
-, 2013
16 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

17. İklim
Yaklaşık 1.500 metre yükseklikteki bölgelerde tropik iklim, 3.500 metre yükseklikteki bölgelerde ise
soğuk iklim görülmektedir. Örneğin Santa Cruz’da (416 metre) ortalama hava sıcaklığı 25,4°C ve yıllık
ortalama yağış miktarı 1.413 mm; Cochabamba’da (2.258 metre) ortalama hava sıcaklığı 15,7°C ve
yıllık ortalama yağış miktarı 483 mm; El Alto’da ise (4.103 metre) ortalama hava sıcaklığı 8,5°C ve
yıllık ortalama yağış miktarı 603 mm’dir.
Başkent La Paz’da ise (3.640 metre) ortalama hava sıcaklığı 11,2°C ve yıllık ortalama yağış miktarı 512
mm’dir. En sıcak ay Kasım (6-19°C), en soğuk ay ise Temmuz’dur (1-17°C). En yağışlı ay Ocak (aylık
ortalama yağış miktarı 140 mm), en kurak ay ise Haziran’dır (aylık ortalama yağış miktarı 8 mm).
Tarım ve Gıda Ürünleri İhraç Potansiyelimiz
Bolivya Ülke Raporu
17 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

18. Sektör
GTİP
Potansiyel Ürün
Ülkenin
Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin
Türkiye'nin
Ülkenin
Türkiye'nin Türkiye'nin
Ülke
Türkiye'ye
Toplam
Ülkeye
Toplam
Dünya
Ülkeye
Toplam
Ülkeye
Ülkeye
İthalatında ve Rakip
İthalatı
İhracatı
İhracatı
İthalatında İhracatındaki İthalatındaki
İhracatı
İhracatı
İlk 5 Ülke
Ülkelere
2011
2011
2011
Ülkenin
Değişim
Değişim
2011 Aylık 2012 Aylık
ve Pazar
Uyguladığı
(milyon
(milyon
(milyon
Payı 2011
2010-2011
2010-2011
Veriler*
Veriler*
Payları (%) Gümrük
dolar)
dolar)
dolar)
(%)
(%)
Oranları
Bisküvi
1905
Ekmek, Pasta, Kek ve
Bisküviler
21,9
1,6
621,6
0,1
243,7
30,4
1,4
0,6
Şekerli ve
Çikolatalı
Mamuller
1806
Çikolatalı Mamuller
17,4
0,7
433,9
0,1
30,1
32,0
0,51
0,52
Konserve Meyve
Sebze
2008
Konserve Meyve
6,5
0
695,4
0,1
-
69,0
0
0
Zeytinyağı
1509
Zeytinyağı
1,0
0
49,5
0
-
17,9
0
0
Yaprak Tütün ve
Tütün Döküntüleri
3,0
0,04
369,5
0
100,0
-5,6
0,04
0,08
Endüstriyel Bitkiler 2401
Peru
(54,6),
Arjantin
(27,5), Şili
(4,7), ABD
(4),
Brezilya
(3,9)
Brezilya
(40),
Arjantin
(20,5), Şili
(14,8),
Peru (8,5),
Singapur
(4,2)
Arjantin
(54,1), Şili
(26,8),
Yunanistan
(11,3),
ABD (2,2),
Çin (1,6)
İspanya
(55,1),
Arjantin
(32,3),
Portekiz
(4,9), Şili
(3,4),
İtalya (2,5)
Paraguay
(35,3),
Arjantin
(33,9),
Brezilya
(20),
Hindistan
(7,1),
Türkiye
(3,6)
Kolombiya
-, 2013
MFN
%10-20
MFN
%10-20
MFN
%10-20
MFN %10
MFN %10
18 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.

19. (31),
Arjantin
Şekerli ve
(21,1), Şili
Kakao İçermeyen
MFN
Çikolatalı
1704
27,6
0,1
328,9
0,3
57,3
35,1
0,08
0,05 (18,9),
Şeker Mamulleri
%10-20
Mamuller
Brezilya
(8,5),
Guatemala
(6,9)
Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendi
gümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır.
* Veriler 9 aylıktır.
Bolivya Ülke Raporu
19 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.

20. Sanayi Ürünleri ve Hizmetler İhraç Potansiyelimiz
-, 2013
20 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.

21. Sektör
GTİP
Ülkenin
Ülkenin Türkiye'nin Türkiye'nin
Türkiye'nin
Ülkenin
Türkiye'nin Türkiye'nin
Türkiye'ye
Toplam
Ülkeye
Toplam
Dünya
Ülkeye
Toplam
Ülke İthalatında
Ülkeye
Ülkeye
ve Rakip
İthalatı
İhracatı
İhracatı
İthalatında İhracatındaki İthalatındaki
İlk 5 Ülke ve
Potansiyel Ürün
İhracatı
İhracatı
Ülkelere
2011
2011
2011
Ülkenin
Değişim
Değişim
Pazar Payları
2011 Aylık 2012 Aylık
Uyguladığı
(milyon
(milyon
(milyon
Payı 2011
2010-2011
2010-2011
(%)
Veriler*
Veriler*
Gümrük
dolar)
dolar)
dolar)
(%)
(%)
Oranları
Tarım Alet ve
Makineleri
8701 Traktörler
Beyaz Eşya
Buzdolabı,
8418 Dondurucu ve
Soğutucular
İnşaat Malzemeleri
Beyaz Eşya
Demir Çelik
Muslukçu,
Borucu
8481 Eşyası-Basınç
Düşürücü ve
Valfler
Yıkama,
Temizleme,
8422 Kurutma,
Doldurma
Makineleri
Demir/Alaşımsız
7217 Çelikten Teller
Demir-Çelik
Soba, Ocak,
Demir ve Çelikten Eşya 7321 Izgara, Ocak,
Mangal vb. Ev
Eşyası
Demir Çelik
7213 Demir/Çelik
Filmaşin
Beyaz Eşya
Çamaşır Yıkama
8450 Makineleri
Masa, Mutfak,
133,2
2,1
369,7
0,3
246,5
64,9
1,1
1,7
62,1
0,7
1.811,0
0,2
465,9
44,9
0,5
0,3
61,1
0,2
395,1
0,1
4075,0
79,9
0,09
0,02
21,6
0,03
462,8
0,1
-32,6
64,6
0,019
0,008
20,2
0
146,7
0,2
-100,0
21,1
0
0,04
15,9
0,6
343,2
0,2
51,6
39,7
0,4
0,5
13,6
0
850,5
0,1
-100,0
45,7
0
0,04
9,2
0,1
735,8
0,1
-0,8
140,9
0,04
0,15
Brezilya (38,2),
İsveç (23,4),
ABD (19,6),
Meksika (3,6),
İtalya (2,6)
Brezilya (42,8),
Çin (15,2),
Meksika (14,7),
Şili (5,3),
Arjantin (5,1)
ABD (24,6),
Arjantin (24),
İspanya (14,3),
Brezilya (8),
İtalya (7,5)
İtalya (33,7),
Arjantin (11,7),
Almanya (10),
İspanya (9,1),
Çin (7,7)
Brezilya (42,2),
Peru (30,2),
Çin (13,8),
Arjantin (10,1),
Kolombiya (2,1)
Brezilya (55,8),
Ekvator (11,6),
Çin (8,6), Peru
(7,3), Meksika
(5,1)
Arjantin (71,7),
Brezilya
(26,1), Türkiye
(2,2)
Çin (43,5),
Tayland (15,8),
Brezilya (11,9),
G.Kore (11,7),
Meksika (5,5)
Brezilya (29,4),
Kolombiya
Bolivya Ülke Raporu
MFN %0-5
MFN
%0-20
MFN
%0-15
MFN
%0-15
MFN
%10-15
MFN
%10-15
MFN
%5-15
MFN %10
21 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.

22. Sofra ve Mutfak
Eşyaları
7013 Tuvalet, Ev
Tezyinatı vb İçin
Cam Eşya
Metalleri
Dövme, İşleme,
8462 Kesme,
Şataflama
Presleri,
Makineleri
Takım Tezgahları
Otomotiv Ana ve Yan
Sanayi
4011 Kauçuktan Yeni
Dış Lastikler
Tuvalet
Kağıtları, Kağıt
Kağıt ve Karton Ürünleri 4818 Havlu, Mendil,
Kumaş
Isıtma, Soğutma ve
Havalandırma
Hava-Vakum
Pompası,
8414 Kompresör,
Vantilatör,
Aspiratör
Sıvılar İçin
Pompa ve Kompresörler 8413 Pompalar, Sıvı
Elevatörleri
Otomotiv Ana ve Yan
Sanayi
Kara Taşıtları
8708 İçin Aksam,
Parçaları
Toprak, Taş,
Metal Cevheri
İş ve Maden Makineleri 8474 vb. Ayıklama,
Eleme vb. İçin
Makineler
Elektrikli Makineler ve
Kablolar
Elektrojen
Grupları, Rotatif
8502 Elektrik
Konvertisörleri
6,3
5,8
0,2
0,05
469,6
272,2
0,1
0,1
66,7
100,0
16,0
47,6
0,14
0,007
MFN
0,10 (20,1), Çin
(19,6), Meksika %10-20
(9,4), Arjantin
(5,8)
İtalya (24,5),
Çin (23,8),
0,065 Brezilya (19,8), MFN %0-5
ABD (13),
Arjantin (5)
60,9
0,1
1.373,8
0,1
413,0
29,6
0,12
0,03
57,8
0,5
637,0
0,3
25,0
17,3
0,4
0
51,3
0,05
353,1
0,1
-20,3
65,6
0,02
0,05
44,2
0,06
365,5
0,1
12,2
37,4
0,05
0,12
42,7
0,5
3.371,1
0
-33,2
26,8
0,4
0,6
38,1
0
346,5
0,2
-
-6,1
0
0
34,1
0,1
235,0
0,1
103,3
24,6
0
0,7
Çin (17,9),
Japonya
(17,1), Brezilya
(16), Peru
(11,2),
Hindistan (6,8)
Peru (52,4),
Kolombiya
(28), Şili (7,8),
Ekvator (4,8),
Meksika (2,7)
Brezilya (28,1),
ABD (26,4),
Japonya
(13,4), Arjantin
(8,8), Çin (8,4)
ABD (26,8),
İtalya (14,7),
Brezilya (11,7),
Şili (7,8),
Arjantin (7,7)
Japonya
(27,3), Brezilya
(19,9), ABD
(17,2), Çin
(13,4), Tayvan
(2,9)
Brezilya (21,1),
ABD (13,8),
Çin (10,7),
Almanya
(10,3), İtalya
(9,3)
ABD (69,6),
B.Krallık (8,1),
Tayland (6,3),
Çin (5,7),
Arjantin (2,6)
Brezilya (30),
-, 2013
MFN
%5-10
MFN
%10-20
MFN
%0-10
MFN
%0-10
MFN
%5-15
MFN
%0-10
MFN %0-5
22 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.

23. Çin (18,7),
MFN
0,06 Kolombiya
(17,5), Arjantin %0-15
(9,9), Hindistan
(5,7)
Peru (47,5),
Brezilya (35,9),
Demir/Alaşımsız
Demir Çelik
7216 Çelikten Profil
27,1
0,05
1.291,1
0,2
100,0
23,5
0,05
0,63 Arjantin (5,1), MFN %10
Çin (4,1), Şili
(2,5)
Arjantin (25,4),
İçten Yanmalı,
ABD (20,8),
Otomotiv Ana ve Yan
Pistonlu
MFN
8409 Motorların
24,2
0,07
1.413,4
0
-45,9
59,8
0,04
0,08 Brezilya (20,7), %0-10
Sanayi
Japonya (9,4),
Aksam-Parçaları
Almanya (6,6)
Brezilya (61,7),
Peru (30,9),
Demir/Çelik
Demir Çelik
7214 Çubuklar
189,2
0,07
4.751,1
0,9
-86,1
36,1
0,07
0,10 Arjantin (7,1), MFN %10
Türkiye (0,2),
Çin (0,1)
Kaynak : Tablonun hazırlanmasında Türkiye'ye ilişkin rakamlarda TUİK, diğer ülkelere ilişkin istatistik rakamlarında UN-ITC TradeMap, gümrük vergisi konusunda AB ülkeleri için TARIC diğer ülkeler için kendi
gümrük idarelerinin verileri kullanılmıştır.
Elektrikli Makineler ve
Kablolar
8504 Elektrik
Transformatörleri
33,3
0,06
730,4
0
1900,0
58,5
0,04
* Veriler 9 aylıktır.
Bolivya Ülke Raporu
23 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir ortamda dağıtımı yasaktır.

24. Bolivya - Düzenlenen Önemli Fuarlar
-, 2013
24 / 24
Yasal Uyarı : Kaynak gösterilmek kaydı ile alıntı yapılabilir. Dokümanın her hangi bir yöntemle çoğaltılması ve/veya basılı ya da elektronik her hangi bir
ortamda dağıtımı yasaktır.