1. Biznes ndërkombëtar - Globalizimi
UNIVERSITETI “FAMA”
FAKULTETI EKONOMIK
MENAXHMENT DHE INFORMATIKË
Lënda: Biznesi Ndërkombëtar
Tema: Globalizimi
Mentori: Prof.Dr. Nasir Selimi Kandidati: Jeton Hoxha
Prizren – Maj – 2009
Jeton hoxha
2. Biznes ndërkombëtar - Globalizimi
Përmbajtja:
1. PËRKUFIZIM I GLOBALIZIMIT ********************* 3
2. FORMAT E GLOBALIZIMIT ************************* 5
3 PRO – GLOBALIZIMI ******************************* 6
4. ANTI – GLOBALIZIM ******************************* 7
5 MATJA E GLOBALIZIMIT *************************** 8
6. VENDET NË ZHVILLIM ***************** *********** 8
7. GLOBALIZIMI NË KOSOVË ************************* 9
8. GLOBALIZIMI NË SHQIPËRI *********************** 10
9. GLOBALIZIMI NË MAQEDONI ********************* 10
10. KONKLUZIONE rreth globalizimit ****************** 11
Literatura: ****************************************** 12
Jeton hoxha
3. Biznes ndërkombëtar - Globalizimi
PËRKUFIZIM I GLOBALIZIMIT
Globalizimi është...
„Kthesa më e madhe ekonomike dhe shoqërore që prej revolucionit industrial “
[Dirk Messner / Franz Nuscheler]
„varësi dhe integrim në rritje e ekonomive të ndryshme përreth globit”
[Meghnad Desai]
“proces i lidhjeve në rritje mes shoqërive dhe problematikave “
[Johannes Varwick]
„përmes globalizimit intensifikohet kokurrenca në treg “[C. Christian von
Weizsäcker]
„çlirim i forcave të tregut botëror dhe heqja e pushtetit ekonomik nga duart e shtetit
“[Schumann/Martin]
„është shndërruar tashmë në një fjalë të rëndësishme, e cila prej disa kohësh po
përdoret në mënyrë inflacionare në debatet politike, publicistike dhe shkencore duke
u konsideruar këtu nga njëra anë si ‚kërcënim‘, nga ana tjetër si shans“ [Johannes
Varwick]
Globalizimi nuk mund të trajtohet si një dukuri e cila ka një moment fiks fillimi dhe
nuk ka një përkufizim të sakt.Shpërndarja e pabarabartë e burimeve natyrore bënë
që të gjitha vendet e botës të jenë gjithmonë e më të ndërvarura ndaj prodhimeve
dhe hërbimeve që ofrohen nga vëndet e tjera të cilat ato vetë nuk i zotërojnë dhe
për pasojë nuk mund ti prodhojnë.
Një definicion për globalizimin e ka bërë FMN - Fondi Monetar ndërkombëtar.
Ndërvarësia ekonomike gjithnjë në rritje e vendeve rreth e përqark botës
përmes shtimit të vëllimit dhe shumëllojshmërisë së transaksioneve
tej-kufitare në mallra dhe shërbime, rrjedhjen e lirë ndërkombëtare të
kapitalit si dhe shpërndarjen tejet të shpejtë e të gjerë të teknologjisë.
Globalizimi përfshinë të gjitha veprimet që kanë lidhje midis shtetëve përmes
tregtisë në rritje, investimeve, shkëmbimit të informacioneve, turizmit, ndikimit
kulturor etj.
Jeton hoxha
5. Biznes ndërkombëtar - Globalizimi
FORMAT E GLOBALIZIMIT
Ekzistojnë disa forma të globalizimit:
Globalizimi i ekonomisë
Globalizimi i kulturës
Globalizimi i politikës / juridik
Në koncpetin e ekonomisë globalizimi bëhet…
Me shtetet që hapin kufijtë në mënyrë që tregtia dhe investimet të rriten midis
tyre.
Rritjen e tregtisë ndërkombëtare në një shkallë shumë më të shpejtë sesa
rritja e ekonomisë botërore,
Shtimin e rrjedhjes ndërkombëtare të kapitalit përfshirë edhe investimet e
jashtme direkte
Zhvillimin e sistemeve globale financiare,
Rritjen e rolit të organizatave ndërkombëtare siç janë WTO (Organizata
Botërore e Tregtisë), FMN (Fondi monetar ndërkombtar) etj
Në koncpetin e kulturës globalizimi bëhet…
Shkëmbimi kulturor gjithnjë më i madh ndërkombëtar,
Mediat moderne bëjnë që njerëzit të shohin vazhdimisht të njëjtat programe
televizive, të veshin rroba të së njëjtës markë, të dëgjojnë të njëjtën muzikë,
shikimi i filmave të Hollywoodit, serialet latino-amerikane etj.
Trendet e zhvillimit të internetit nëpër WEB sajte të ndryshme YouTube,
My Space, Yahoo, hotmail, etj.
Udhëtimi dhe turizmi gjithnjë më i madh ndërkombëtar,
Përmes sporteve botërore si psh: futbollë, basketbollë volejbollë, tenis etj.
Në koncpetin e politikës/juridikës globalizimi bëhet…
Shtetet lidhen gjithënjë e më shumë së bashku në një bashkëpunim politik,
Rrjeti i marrëveshjeve ndërkombëtare dhe rregullat juridike kujdesen që
tregtia e lirë tradicionale të kufizohet.
Zhvillimi i një infrastrukture globale për telekomunikim, duke përdorë
teknologjinë si internetin, satelitët për komunikim, telefonat celularë,
Shtimi i numrit të standardeve të zbatuara në shkallë globale, p.sh. ligjet
për të drejtat e autorit, patentat, licencat etj.
Jeton hoxha
6. Biznes ndërkombëtar - Globalizimi
PRO – GLOBALIZIMI
Shumica e Mbështetësve të ‘globalizimit demokratik’ shpeshherë quhen edhe
pro-globalistë. Dallimi prej globalistëve të tjerë është se këta nuk përcaktojnë
paraprakisht ndonjë ideologji që do ta drejtonte këtë vullnet, çka i lihet zgjedhjes
së lirë të këtyre qytetarëve përmes një procesi demokratik.
Mbështetësit e tregtisë së lirë theksojnë se teoritë ekonomike të ‘përfitimit
komparativ’ sugjerojnë që tregtia e lirë çon në një akordim efektiv të
burimeve, me çka të gjitha vendet e involvuara në këtë tregti do të përfitojnë.
Marrë në përgjithësi, kjo shpie te çmimet më të ulëta, punësimin më të madh
dhe rendimentet më të larta.
Kufijtë kombëtarë do të humbasin vlerën e tyre në kuptimin ekonomik,
gjeografik kurse njerezit do të jenë të vetmit që do të mbeten brenda kufijve të
cilët do të priren më teper kah interesat e tyre duke u larguar kështu nga
besnikëria kombëtare që qdo shtet kohëve të fundit po shkon drejt globalizimit.
Disa funksione që janë kryer përmes globalizimit:
Demokracia është shtuar në mënyrë pothuajse në të gjithë globin me të drejtë
vote.
Shkrim dhe leximi është shtuar nga 52 % në 81 % të botës midis viteve
1950 – 1999
Përqindja e njerëzve që jetojnë në vendet që janë në zhvillim me të ardhura
nën 1 $ amerikanë në ditë është përgjysmuar brenda vetëm njëzet viteve.
Pabarazia e të ardhurave për botën si tërësi po zvogëlohet dita ditës.
Jetëgjatësia thuajse është dyfishuar në vendet në zhvillim që nga Lufta II
Botërore
Tendenca të njëjta vërehen edhe në fushën e energjisë elektrike, veturave,
radio-Televizioneve, telefonave etj.
Të ardhurat për kokë banori, si dhe përqindja e atyre që furnizohen me ujë
të pijshëm.
Jeton hoxha
7. Biznes ndërkombëtar - Globalizimi
ANTI – GLOBALIZIMI
Në përgjithësi, kritikët thonë se rezultatet e globalizimit nuk janë ato që janë
predikuar kur kanë filluar përpjekjet për shtimin e tregtisë së lirë, dhe se shumë
institucione të involvuara në sistemin e globalizimit nuk i kanë marrë në
konsideratë interesat e popujve të varfër, klasën punëtore si dhe ambientin.
Shumica e disa aktivistëve që janë kundër globalizimit e kundërshtojnë faktin se
“globalizimi” aktual i globalizon paratë dhe korporatat, e jo edhe njerëzit dhe
sindikatat.
Probleme të tilla të shkaktuara nga globalizmi mund të kemi në fusha si: në
ekonomi, mjedis, papunësi, tranzicion, emigracion, trafikimin e qënieve
njerëzore, drogën, etj.
Edhe përkundër rritjes ekonomike që ka ndodhur në vendet në zhvillim, 20%
nga 6 miliardë banorë të Botës, jetojnë me 1 $ në ditë,kurse çdo i katërti
fëmijë në hemisferën Jugore vuan nga ushqimi jo i mjaftueshëm. Sipas të
dhënave të bankës Botërore 600 milion njerëz në Botë nuk kanë adresë të
përhershme vendbanimi.
Argumentet ekonomike të teoricienëve të tregtisë së ndershme thonë se tregtia
e lirë e pakufizuar u shkon në interes atyre me forcë financiare, pra të pasurve në
dëm të të varfërve.
Aspekte të ndryshme të globalizimit shihen si të dëmshme nga aktivistë të
interesit publik si dhe nga nacionalistët e fuqishëm të shtetit.
Shumë institucione globale që kanë ndikim të madh ndërkombëtar as që
udhëhiqen në mënyrë demokratike e as që liderët e tyre janë zgjedhur në mënyrë
demokratike
Profesori nga universiteti “Kolumbia” i Nju-Jorkut Xhozef Stiglic bën dallimin
ndërmjet globalizimit të mirë dhe të dëmshëm. Polemikat e tij lidhën me FMN
dhe BB sipas tijë kanë sistem të qeverisjes globale pa një Qeveri globale,
dmth: krijojnë sistem ad-hok të qeverisjes globale.
Protestat e lëvizjes për drejtësi globale i kanë detyruar takimet e larta (samitet)
ndërkombëtare të mbahen larg qyteteve të mëdha ku mbaheshin zakonisht, në
lokacione të vetmuara ku protestat janë të pamundshme.
Jeton hoxha
8. Biznes ndërkombëtar - Globalizimi
MATJA E GLOBALIZIMIT
Si matja më e saktë që është përcaktuar që një shtet-komb apo një kulturë është
KOF (instituti zviceran për hulumtime tank).Ky institut mat tri dimensione
kryesore të globalizimit: ekonomik, social dhe politik. Krahas këtyre tre
treguesve për matjen e këtyre dimensioneve, kalkulohet edhe një indeks i
përgjithshëm i globalizimit.
Të dhënat jepen në bazë vjetore për 122 vende. Sipas këtij indeksi, vendi më i
globalizuar në botë është SHBA-ja, Suedia, Kanada, Mbretëria e Bashkuar
dhe Luksemburgu. Vendet më pak të globalizuara sipas indeksit të KOF-it
janë Togoja, Çadi dhe Republika e Afrikës Qendrore
VENDET NË ZHVILLIM
Shtetet të cilat janë në fillim të zhvillimit industrial dhe sapo kanë filluar të
ofrojnë kushtet e ekonomisë së tregut siç është një shtet i rregullt ligjor me
institucione të cilat funksionojnë së paku deri diku, e kanë vështirë të depërtojnë
pranë konkurencës së shteteve me industri të zhvilluar. Atyre u kanoset rreziku
i deklasimit ekonomik.
Globalizimi rrjedhë në hapsirë të madhe duke i kaluar kufijt e shteteve, por
kurrsesi i pakufizuar univerzal. Bile ai përforcon rrezikun edhe ashtu të dallimit
të madh mes shteteve të zhvilluara industrialisht, në veri, dhe shumë vendeve në
zhvillim, në jug.
Sipas hulumtimeve të deritanishme, shtetet të cilat janë më liberale sa i
përket politikës së jashtme ekonomike, të hapura ndaj tregut botëror dhe
investimeve kanë më tepër prëparësi në krahasim me ato shtete të cilat
ekonominë e tyre e mbyllin (Proteksionistë) me anë të doganës dhe masave
tjera, dhe pasi që në vendet në zhvillim ndërmarrjet e forta ekonomike janë
punëdhënësit më të sigurt dhe paguajn paga më të larta se sa punëdhënësit
vendas, përparësitë dhe dobësitë e globalizimit qëndrojnë shumë afër njëra
tjetrës.
Jeton hoxha
9. Biznes ndërkombëtar - Globalizimi
GLOBALIZIMI NË KOSOVË
Përfitueset më të mëdha në procesin e globalizimit janë shtetet që kanë
teknologji dhe ekonomi të zhvilluar. Ky përfitim vjen nga fuqia e tyre për t’i
determinuar marrëdhëniet me shtetet tjera dhe vetë procesin e globalizimit.
John Rawls, një ndër politologët më të shquar të teorisë normative, thekson se
prosperiteti i një vendi nuk varet nga resurset natyrore por nga mundësia e
njerëzve që ti zhvillojnë talentet e tyre. Psh: Rasti i shtetit Somalia edhe pse ka
burime natyrore si naftën nuk ka arritur të vendosë një strukturë të drejtë nuk ka
bërë ndonjë veprim si rasti i Singaporit dhe për këtë është një shtet i dështuar
(failed state).
Në këtë situatë, Kosova përngjan më shumë me Somalinë ndonëse është më e
avancuar. Pasuritë nëntokësore, territori i vogël, fuqia e vogël si shtet, popullsia
e re nuk janë përcaktues të zhvillimit tonë në rrafshin shoqëror në përgjithësi dhe
në rrafshin ekonomik në veçanti.
Sa i përket zhvillimit ekonomik, shpeshherë flitet si përparësi fakti që
përqindja më e madhe e popullsisë tonë është e re dhe kjo kategori e njerëzve do
të jetë një katalizator i zhvillimit dhe rritjes ekonomike.
Duke u nisur nga teoria normative dhe praktikat e shteteve tjera, që Kosova të
ketë sukses në zhvillimin e gjithmbarshëm në epokën e globalizmit duhet të ketë
një strukturë të drejtë shoqërore.
Kosova lidhet me regjimet e krijuara nga BE-ja. Rregullat në BE krijojnë një
shoqëri evropiane të aftë të përballet me sfidat e globalizimit. Duke ndjekur këtë
rrugë të BE-së (Marrëveshja e Lisbonës). Kosova mund të arrijë një strukturë
shoqërore e bazuar në drejtësi si dhe zbatimin e praktikave më të mira.
Kjo nënkupton që shumë kompani do të jenë të interesuara të hyjnë në këto
tregje. Në këtë aspekt, investimi bëhet në shtetet që janë në rrugën e anëtarësimit
në BE. Konkurrenëtet në këtë garë janë vendet si Serbia, Maqedonia, Mali i
Zi, Bosnja dhe Shqipëria për në BE.
Kosova më 10.05.2009 është bërë anëtarja e 186 e FMN-së. Kosova duhet të
jep 65 milion € që të ketë të drejtat për kredite të ndryshme.
Jeton hoxha
10. Biznes ndërkombëtar - Globalizimi
GLOBALIZIMI NË SHQIPËRI
Ndikimet pozitive ashtu edhe negative të dukurisë së globalizimit janë si në plotikë,
shoqëri, kulturë, ekonomi etj. Pasë periudhës së komunizmit Shqipëria ka filluar që ti
hapë dyert me tregjet evropiane dhe botërore. Shipëria eksporton mallra ne BE
kryesisht në prodhimet e materialëve porositëse ndërsa importon nga BE-ja
makineri, paisje teknologjike, aparatura digjitale etj.
Emigracioni është një tjetër dukuri që prej 2 dekadash ka përfshirë shoqërinë
shqipëtare. Emigrantët shqipëtarë janë vendosur në shumë shtete të botës ku mund të
përmëndim: Greqinë dhe Italinë në Francë, Gjermani, Zvicër, Angli, Belgjikë,
SHBA, etj. Nuk mund të mos permëndim se të ardhurat financiare të popullit
shqipëtar janë burime të rëndësishme financiare dhe ndikojnë në të ardhurat
kombëtare.
Shqipëria me sukses më 05 04 2009 i bashkohet Aleancës së madhe NATO - North
Atlantic Treaty Organization, që janë 28 shtete të botës,dhe së shpejti shpresojnë
shqiptarët që ti plotësohet ëndrra për në BE.
Edhe përkundër krizës globale financiare, shqipëtarët e kanë përballuar sado pak në
krahasim me shtetet fqinje por në rastin e globalizimit sipas KOF Shqipëria radhitet
në vendin e 103, një nivel jo edhe i mire në krahasim me vendet si Sllovenia në
vendin e 20, Kroacia në 25 etj.
GLOBALIZIMI NË MAQEDONI
Maqedonia goditet për herë të tretë nga Komisioni evropian për fillimin e
negociatave për anëtarësim në BE. Mungesa e implementimit të reformave në sistemin
e jurisprudencës në linjë me rekomandimet e Komisionit akoma është evidente, kur
dihet se gjyqësia e Maqedonisë vlon nga partizimi, politizimi dhe nga kuadrot e
vjetra.
Maqedonia në të ardhmen medoemos duhet të hapet ndaj vlerave demokratike dhe
principeve që ofron Bashkimi Evropian , sepse vetëm ashtu do të këtë edhe më shumë
liri për vete dhe aspiratat e saj për anëtarësim në familjen evropiane do të jenë më
shpresëdhënëse.
Edhe përkundër krizës globale financiare, biznesmenët slloven po shqyrtojnë
mundësinë për të investuar në Maqedoni.
Shkëmbimi tregtar i Maqedonisë me Slloveninë vitin e kaluar ka arritur shifrat prej
306 milion $, prej të cilave 253 milion $ i takojnë importit të mallrave sllovene në
vend, ndërsa 53.6 milion $.
Qeveria e Shkupit dhe njerëzit që punojnë në këtë drejtim janë jashtëzakonisht
fleksibël për sa i përket çështjes së investimeve të huaja. Me këtë është duke shkuar
drejt globalizimit, këtë e tregon më së miri KOF se Maqedonia radhitet në pozitën e
89 të globalizimit pra kjo një mesatare e këtij vendi.
Jeton hoxha
11. Biznes ndërkombëtar - Globalizimi
KONKLUZIONE rreth globalizimit
Mund të themi se procesi i globalizimit është një dukuri e cila për qdo ditë po
thellohet dhe po depërton në të gjithë kulturat në mbarë mjedisin që na
rrethon.Edhe pse ka disa dukuri negative prap se prap thelbi i tijë është zhvillues
dhe pozitiv.
Një prej efektëve tepër pozitive të globalizimit ka qenë zgjerimi i tregjeve lokale
në tregjet ndërkombëtare. Kjo ka bërë që ndërmarrjet e mëdha perëndimore të
lëvizin biznesin e tyre në vendet që janë më të varfura si Afrika, India, Kina që
ofrojnë punëtorë në masë të madhe dhe kosto shume të ulët krahasuar me koston
në vendet e tyre.
Kjo në fakt është mirë për ndërmarrjet amerikane,gjermane, angleze por
është si një kërcënim për punëtorët në keto vende të zhvilluara sepse po krijohet
papunësi, megjithatë në të njëjtën kohë është një avantazh për të ulur papunësinë
dhe urinë në këto shtete që janë më pak të zhvilluara ekonomikisht.
S’ka dyshim, që risitë teknologjike, veçanërisht në fushën e informacionit dhe të
komunikimit, kanë luajtur dhe vazhdojnë të luajnë ende një rol qendror, psh:
Interneti është në shumë pikëpamje shëmbëlltyra e globalizimit.
Globalizimi i tregjeve të financës, dërgimi brenda sekondës i shumave në
madhësi të paimagjinueshme rreth e përqark globit nuk do të kishte qenë i
mundur pa këtë teknologji, po kështu organizimi i prodhimit të integruar në nivel
ndërkombëtar dhe shumë e shumë të tjera.
Jo vetëm mallrat mund të blihen apo shiten pa pasur ndonjë pengesë të madhe,
por edhe lëvizja monetare është liruar gati tërësisht nga ndikimi shtetëror.
Kapitali gjindet çdokund ku mund të investohet në ndonjë ndërmarrje apo në
tregjet financiare të shteteve tjera ku premtojnë fitim të madh
Rrjedhim i kësaj qështje është se shumica e kapitalit që qarkullon në botë, në
vitin 2002 ishin 90%
HDI- Human Development Index - Indeksi për zhvillimin human të Kombeve
të bashkuara indikator i arsimimit, mirëqenies dhe standardit të jetesës në vendet
e botës, tregon se gjatë viteve të fundit, ata vende të cilat e kanë pranuar
globalizimin, kanë pasur zhvillim ekonomik, mesatarisht, për 50% më të madh
se vendet të cilat kanë qëndruar me kufij të mbyllur.
GLOBALIZIMI është rezultat i disa zhvillimeve dhe proceseve:
Internacionalizimi i tregjeve financiare,
Decentralizimi dhe liberalizimi i tregjeve,
Zhvillimi i komunikimit ndërmjet vendeve përmes IT-së,
Rritja e investimeve direkte të huaja,
Privatizimi i sektorit publike etj.
Jeton hoxha
12. Biznes ndërkombëtar - Globalizimi
Literatura:
http://en.wikipedia.org Shumica e materialit është nga ky WEB-sajt
http://www.wto.com Organizata Botërore e Tregtisë
http://www.imf.com Fondi Monetar Ndërkombtarë
http://www.worldbank.org Banka botërore
http://www.kof.ch Instituti zviceran për hulumtime
http://www.theglobalist.com Globalistët
http://www.sciencedirect.com Shkenca direkte
http://www.telegrafi.com
http://www.shqiperia.com
http://www.psikologji.net
Jeton hoxha